resumen lengua 4º eso LAS PALABRAS : FORMACIÓN, ORACIÓN COMPUESTA, TIPOS DE TEXTOS, MODALIDADES TEXTUALES, PUBLICIDAD, TEXTOS DE LOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN, SIGNOS DE PUNTUACIÓN

LAS PALABRAS : FORMACIÓN

COMPOSICIÓN : es la unión de dos o más lexemas (tela + araña = telaraña)  

DERIVACIÓN : es cuando se añaden morfemas derivativos al lexema (contrachapista / convivencia)

PARASÍNTESIS : a un lexema se le unen un prefijo y un sufijo, pero si le suprimimos el prefijo, la palabra no tiene significado (submarinista : marinista no  tiene significado por sí sólo)

ACRONIMIA : formación de palabras a partir de las iniciales u otras letras de varios términos ( ONU =  or- ganización de naciones unidas – UGT = Unión General de Trabajadores – OMS =  Organización 

Mundial de la Salud). Cuando las palabras a partir de las cuales se forma el acrónimo están en plural, las iniciales se duplican (EE UU = Estados Unidos)

ORACIÓN COMPUESTA

La oración compuesta tiene dos o más verbos y pueden incluir proposiciones coordinadas, yuxtapu- estas o subordinadas.

PROPOSICIONES COORDINADAS (tienen nexo) :  - copulativas (y, e, ni) – disyuntivas (o, u, o bien) - adversativas (mas, pero, aunque, sino, si no, que) – distributivas (ora..ora, ya...ya, bien...bien) – explicativas (es  decir, esto es, o sea, a saber, a si pues, a si que, puesto que, ya que)
PROPOSICIONES YUXTAPUESTAS : no tienen  nexo y están separadas por (;)  (Se cayó de la bici;  sangraba; estaba llorando.)

PROPOSICIONES SUBORDINADAS :

SUSTANTIVAS : equivalen a un sustantivo, pronombre o un sintagma nominal. Se introducen en la oración mediante : - nexos (que, si, qué, quién/es, cuál/es, cuánto/a/os/as) - sin nexo (con el verbo de la subordinada en infinitivo). Funciones : - sujeto (me gusta llegar puntual a las citas – No me importa que me critiquen) – CD (Nos preguntó si conocíamos la respuesta – Decidme qué pensáis) - atributo (Juan está que salta por todo) - complemento de régimen (Me alegro de estar aquí – ¿Te acuerdas de que me debes dinero?) - adyacente del sustantivo (Tengo la sensación de que me engaña) – adyacente del adjetivo (Estoy seguro de que irá a tu casa) – adyacente de un adverbio (Ha estado muy cerca de que lo suspendieran)

ADJETIVAS : forman parte de S. Nominal y cumplen la función de adyacente del sustantivo (antecedente). Sus nexos (cumplen función en la proposición subordinada) : - pronombres relativos (que, cual, quien, cuanto) – los adverbios (donde, cuando, como). Las subordinadas adjetivas pueden ser : - de gerundio (Oí a unos turistas hablando castellano) – de participio (El coche estacionado en la puerta impedía el paso a los peatones). Las proposiciones adjetivas pueden ser  especificativas o expli- cativas (siempre van entre comas) 
 ADVERBIALES : 

 PROPIAS (equivalen a un adverbio y cumplen función de C.C de lugar, tiempo y modo) :

- De lugar (se pueden sustituír por allí) : van introducidas por el adverbio donde precedido o no de preposición (Acampamos donde pudimos→Acampamos allí.)

 - De tiempo (se pueden sustituír por entonces) : van introducidas por las conjunciones  cuando y  mientras, por las locuciones en cuanto, una vez que, antes que, tan pronto como (Vine tan pronto como me fue posible→Vine entonces), al + inf (Al terminar el examen, repasa→entonces repasa)
 - De modo (se pueden sustituír por así) : van introducidas por las conjunciones como y según, y por nexos complejos como si, tal y como (Siéntate como te resulte más cómodo→Siéntate así). También son oraciones adverbiales de modo algunas oraciones construidas con gerundio (Me gusta estudiar  oyendo música clásica→Me gusta estudiar así)

 IMPROPIAS (no equivalen a un adverbio)

- Causales : aportan significado de causa. Los nexos que introducen estas oraciones son las conjuncio

nes porque, pues, como y las locuciones conjuntivas ya que, puesto que, dado que, como quiera que 

(No  he llegado a tiempo porque se me ha averiado el coche.)

- Finales : aportan un significado de finalidad. Los nexos que introducen estas oraciones son las locuciones conjuntivas para que, a que, a fin de que, con objeto de que. También son oraciones subordinadas circunstanciales finales algunas oraciones que se construyen con a / para + infinitivo (Madruga los do-

mingos para hacer deporte)

- Condicionales : aportan significados de condición o hipótesis. En las oraciones condicionales llamamos prótasis a la oración subordinada , y apódosis, a la principal. Los nexos que introducen estas oraciones son las conjunciones si, cuando y como y las locuciones conjuntivas en el caso de que, siempre y cuando, a no ser que, a condición de que, con tal que, a menos que, siempre que. También son con- dicionales algunas oraciones que se construyen con gerundio o con de + infinitivo (Esforzándome mucho, lograré aprenderme el papel. - De habérmelo imaginado, habría ido a buscarte)

- Concesivas : indican una objeción a lo que expresa la oración principal. Los nexos que introducen estas oraciones son la conjunción aunque (cuando no equivale a pero) y las locuciones conjuntivas por más

que, si bien, y eso que, aun cuando, a pesar de que (Aunque se lo repito una y otra vez, no me ha-ce caso.). También son concesivas algunas oraciones que se construyen con gerundio, normalmente precedido del adverbio aun (Aun llegando pronto, no conseguirás entradas)

- Consecutivas : aportan el significado de consecuencia. El único nexo de estas oraciones es la conjunción subordinante que (Cantó tanto que se ha quedado afónico) y los conectores por consiguiente, por tanto, así que, luego, conque, de manera que, de modo que  (por tanto, podremos salir)

- comparativas :  comparan la principal con la subordinada y pueden ser de igualdad (Susana es tan guapa            como él había imaginado), superioridad (Susana es más guapa que lo era su hermana mayor)  e inferioridad (Susana era menos guapa que lo era su hermana).

TIPOS DE TEXTOS

de los medios de comunicación (prensa, radio, televisión e Internet) : noticias, reportajes, crónicas, entrevistas, artículos, editoriales, cartas al director, blogs, redes…

de la vida cotidiana y las relaciones sociales : normas, instrucciones,  cartas personales y de solicitud, foros, diarios, actas de reuniones, convocatorias, instancias, reclamaciones, contratos, curriculum vitae…

de la vida académica : esquemas, resúmenes, informes…

literarios : narrativos (leyendas, mitos, poemas épicos, cuentos,novelas…), dramáticos (tragedias, comedias, tragicomedias…) o líricos

MODALIDADES TEXTUALES

narración : - se cuenta una historia – narración literaria (hechos ficticios) y narración no literaria (hechos reales) – pretérito perfecto, CCT y CCL

descripción : se dice cómo es algo o alguien – de personas (etopeyas, prosografía, retrato), de lu- gares (topografía), de objetos, plantas, animales… - objetivas (científica) y subjetivas (literaria) – presente o pretérito imperfecto de indic. – adj.calif. – símiles y metáforas

diálogo : los interlocutores intercambian mensajes, alternándose en los papeles de emisor y receptor - literarios (personajes ficticios) y no literarios (personas reales) – pron. pers., verbos y posesivos de 2ª pers. - oraciones interrogativas y exhortativas – vocativos

exposición : su finalidad es informar y proporcionar conocimientos al receptor sobre un tema – es- pecializada (para receptores con conocimiento en la materia) y divulgativa (para un receptor no es pecializado) – predominio de la 3ª pers y del presente indicativo con valor atemporal – adj. no valorativos

- datos y cifras

argumentación : se pretende convencer o persuadir sobre un punto de vista, es un texto en el que se

aportan razones (argumentos) para justificar una opinión (tesis) – debe incluir la refutación de los con

traargumentos (argumentos que sirven para apoyar la tesis contraria)  – estructura (tesis→en mi opinión, a mi juicio - desarrollo o cuerpo→en primer/segundo lugar, por otra parte, por último - conclusión→ por tanto, así que) 

PUBLICIDAD

Los textos publicitarios tienen como objetivo persuadir al receptor de que compre un producto, use un servicio o realice determinadas acciones y se difunden a través de los medios de comunicación.

Para persuadir al consumidor potencial, se recurre con frecuencia a la manipulación, inventando, ocultan-

do o deformando la información. Hay que prestar especial atención para no ser víctimas de la publicidad engañosa.

ELEMENTOS ESTRUCTURALES : eslogan o lema publicitario – imagen – marca (puede ir asociada a un logotipo)

RASGOS LINGÜÍSTICOS : voces extranjeras y neologismos – enunciados sin verbo – recursos es-

tilísticos – verbos en imperativo o en 2ª pers. y oraciones interrogativas - connotación, normalmente de prestigio, bienestar, éxito, sexo, belleza, elegancia, moda...

TEXTOS DE LOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN

GÉNEROS PERIODÍSTICOS

Los periódicos informan, entretienen e intrepretan la realidad. Pueden aparecer distintos tipos de textos (géneros periodísticos) : - género informativo (se da información de forma objetiva, como la noticia o el reportaje) – género de opinión (son subjetivos, como los artículos periódisticos, edito- rial y cartas al director) – géneros mixtos (se combinan información y opinión, como la crónica y la entrevista)

artículo periodístico : es un texto publicado en la prensa que refleja el punto de vista de un autor sobre un tema determinado y presentan un carácter argumentativo (el autor defiende su opinión con argu- mentos). Hay distintos tipos de artículos periodísticos : - artículo de fondo o tribuna libre (texto exten- so y enviado por un colaborador ocasional) – columna (más breve y firmada por un colaborador ha bitual). En los artículos son habituales las marcas explícitas de subjetividad : - adjetivos valorativos   (extraordinario, intolerable) – 1ª persona – sustantivos ponderativos,  que tienen una considera-ción positiva (acierto, logro, satisfacción) o denostadores, que tienen una valoración negativa  (equivocación, desvergüenza, estupidez)

el editorial : es un artículo periodístico que expresa la opinión de un periódico o de una revista so- bre un asunto determinado y aparecen sin firmar, porque reflejan el punto de vista de la dirección o el consejo editorial. La línea editorial es la orientación ideológica (valores y criterios).

cartas al director : son textos enviados (por correo ordinario o electrónico y firmados) por los lecto- res a la dirección de un periódico o revista para que sean publicados en sus ediciones impresas y tienen las mismas características lingüísticas que los artículos periodísticos, pero con una menor exigencia estilística.Tiene diversas finalidades : - aportar una opinión – hacer una corrección o puntualización – relatar una experiencia personal

SIGNOS DE PUNTUACIÓN

USOS DE LA COMA : - separa los términos de una enumeración - separa el nombre de la persona a la que nos dirigimos (Señora, se le ha caído su pañuelo) - delimita incisos o aclaraciones (El conserje, que era un señor muy amable, nos enseñó la salida) - indica ausencia de verbo que se sobreentiende (Yo llevaba falda y mis compañeros pantalones) 

USO DEL PUNTO : - separa oraciones dentro de un mismo párrafo (punto y seguido) - separa  párrafos dentro de un mismo texto (punto y aparte) - señala el final de un texto (punto final)

USO DEL PUNTO Y COMA : - separa enunciados independientes, pero que mantienen una relación semántica (Merche no me ha saludado esta mañana; últimamente está un poco distraída) - separa términos de una enumeración en la que ya aparecen comas (Yo vivo en Madrid; mis padres, en Alme ría; mi hermano mayor, en Milán; mi hermana, en Boston)

USO DE PUNTOS SUSPENSIVOS : - indican que una enumeración está abierta o incompleta

USO DE DOS PUNTOS : - en el encabezamiento de una carta - para introducir una enumeración - para introducir una cita textual (Entonces César dijo : “¿Tú también, Bruto?”

USO DE COMILLAS : - para reproducir una cita textual (La novela empieza así : “Este libro trata de

los hobbits”.) - para indicar que una palabra se usa irónicamente o con un sentido especial

USO DE SIGNOS DE INTERROGACIÓN Y EXCLAMACIÓN :  - se escriben al principio y al final de las oraciones interrogativas y exclamativas

USO DE LA RAYA : - para encerrar aclaraciones o incisos (Los espejos – según Borges – son odiosos) - para señalar cada una de las intervenciones de un diálogo - en los textos narrativos, para aclarar cuál de los personajes ha intervenido en un diálogo (- No tengo tiempo – dijo Miguel.)

USO DE LOS PARÉNTESIS :  - Para encerrar oraciones o frases aclaratorias  - Para aportar datos o precisiones, como fechas, lugares, etc.

USO DE LOS CORCHETES : - Cuando dentro de un enunciado o texto que va entre paréntesis es preciso introducir alguna nota aclaratoria o precisión (Una de las últimas novelas que publicó Benito Pérez Galdós (algunos estudiosos consideran su obra Fortunata y Jacinta [1886-87] la mejor novela española del siglo XIX) fue el caballero encantado) - cuando en un texto se omite una parte de él, se

usan tres puntos suspensivos con corchetes […] (En un lugar de la Mancha […] vivía un hidalgo […])

resumen do libro O ÚNICO QUE QUEDA É O AMOR (Agustín Fernández Paz)

O ÚNICO QUE QUEDA É O AMOR (Agustín Fernández Paz)

UN RADIANTE SILENCIO
Narra a historia de Sara, executiva capaz e competitiva que busca unha pequena saída á rutina diaria cambiando a cafetería habitual pola dunha nova librería que acaban de abrir ó pe do banco onde traballa.

Cando entra por primeira vez asómbralle a cantidade de libros que había e tamén lle asombra unha especie de pequena cafetaría na que a xente toma o seu café mentres len un libro. Curiosea polos andeis e compra algúns libros que le con ansia. Tamén vai atopando polos andeis tarxetas con citas de libros, coma se fosen expresamente deixadas para ela, coma se alguén estivese a manter unha charla con ela,

co cal pensa que algún dos habituais do local pode ser o seu admirador e os seguintes días trata de descubrir quen. Xorde o namoro ás cegas, pero como non descobre quen é o seu admirador deixa de ir á libraría. Pablo, o libreiro, apesárase enormemente ao decatarse de que Sara non é tan lista como el imaxinaba e non puido descubrir que él era o seu admirador secreto e que deixando de ir lle rompera o cora- zón. Decide queimar as tarxetas que lle tiña preparadas, coma se fosen cartas de amor, para irllas deixan do días vindeiros.
A miña opinión sobre este conto é que é unha historia moi pasteleira pero á vez bastante tenra porque mostra a parte cariñosa das persoas nesta sociedade gris e negra.

AMOR DE AGOSTO

Esta historia trata dun rapaz que aos dezasete anos traballaba nun taller mecánico chamado Bordelle, en Vilarelle, que se namora de Laura, a filla do seu xefe, á cal invita a bailar nas festas de Vilarelle.  Tras bailar sepáranse do grupo de amigos e vanse á carballeira do pobo a ver a chuvia de estrelas fugaces e  liáronse, razón pola cal o pai de Laura despediu o rapaz que marchou a traballar a Barcelona co seu primo. Pero non se esqueceu de Laura e escribíalle cartas. Moitos anos despois Laura mandoulle unha última carta que dicía que deixase de mandarlle cartas, pois o seu prometido podería decatarse e ela non quería que tal cousa sucedese. Despois de moitos anos voltou ao pobo pero ela xa estaba con outro e xa queimara as súas cartas. Agora….casado e con fillos volve só outra vez a Vilarelle á carballeira onde descubriu o seu primeiro amor para queimar as cartas nas que puxera tanto cariño e aprezo.

A miña opinión sobre este conto é que se pode sacar unha gran lección coma non renderse nunca, pero coa parte negativa, que neste caso é que se non te rendes e é un amor non correspondido, 

arráncanche o corazón e patéancho  ata que pareza unha uva pasa.

O conto tamén nos presenta o panorama da emigración dentro do Estado: o asentamento e creación dunha familia noutro lugar, a falta de raíces da parella e dos fillos na terra, o esforzo do emigrante saudoso por manter algún lazo, aínda que sexa remoto, co lugar onde naceu.
 ESTA ESTRAÑA LUCIDEZ

O que conta a historia é un can, Argos, e conta que todalas noites ve coma o seu amo olla as ventás da casa dunha muller. Lembra cando o seu amo a coñeceu paseando cun can e namorárase d' Ela o día que a viu lendo un libro sentada nun banco da praia. Esquecíase algo do seu can pero él estaba felíz posto que seu amo tamén o estaba. Pero un día o dono xa non volveu con ese brillo nos ollos; é máis veu moi triste e meteuse no seu cuarto. O can consolouno moito naqueles difíciles días pero os paseos eran máis curtos e pouco divertidos. O amo provou sorte con outras tres mulleres pero non puideron reemprazar o espazo baleiro que deixou aquela moza no seu corazón. Un día foron a vila na que nacera, e despois de comer foron en busca dun lugar que o seu amo recordaba de pequeno. Cando se dispuñan a volver a casa comezou a chover, montáronse no coche, tronaba e chovía con moita intensidade e non se vía ben, só puido ver unha brillante luz acercándose ao coche que terminou coas súas vidas. Agora son fantasmas e teñen que vivir un ano no mundo dos vivos, el mira o seu amo que supervisa todos os movementos da rapariga da que estivera namorado, o fox terrier dela intenta cheiralo mais non pode velo nin el pode ladrar. Hoxe acabase o ano do que dispoñen para estar no mundo dos vivos, o can mira como o seu amo vai desaparecendo entre a néboa.
Este conto gustoume moito en especial pola ficción de que despois de morrer se pode seguir sentindo e porque, á parte diso, a historia pareceume mellor enfocada dende o punto de vista do can que se a tivese contado o amo.

UNHA HISTORIA DE FANTASMAS

A narradora acórdase de cando, facendo o camiño de Santiago dende Pamplona, un señor contoulle, mentres estaban nunha velada nocturna dunha posada, o conto dun accidente de coche que deixou viúva a unha muller. No hostal xa ben entrada a noite un compañeiro de viaxe decide que sería divertido contar historias e cada un conta unha ou algunhas rimas dalgún libro que lles gustase. Entón un home conta a

traxedia que sucedeu alí a menos dun quilometro. Era a tráxica historia dunha parella que casara hai pouco,  e que nunha noite, volvendo en coche por unha estrada e cruzando por esa ponte, o marido perdeu o control do vehículo por culpa dunha mancha de aceite que deixara o camión facía unhas horas. O marido morreu no acto pero a súa muller logrou salvar a vida. Despóis daquel tráxico suceso a pobre muller estaba triste todo o día e, as veces, con calquera ruido facíase a ilusión de que o seu marido seguía na casa. Refuxiouse na lectura e pasou bastante tempo buscando un libro de segunda man que lle regalara o seu home do mesmo autor que o poema da nosa protagonista. Pero un bo día, despóis de comer cos seus páis, ocultando a tristeza que seguía tendo, volveu a casa e esta estaba impregnada do olor do perfume do seu marido. Este cheiro facíase moito máis forte no seu dormitorio onde atopou o seu libro, pero o máis curioso e que tiña a sensación de que non estaba soa na casa a parte do seu can. Despóis da fantasmagórica historia de este home todos marcharon para cama e a nosa protagonista quedouse coas ganas de preguntarlle un montón de cousas. Á mañá seguinte agardou bastante rato a que o home ao que buscaba saíse pero no foi así. Preguntoulle ao dependente sobre o accidente que lle contara e iste respondeulle e trouxolle os periódicos que relataban a historia, posto que ese mesmo día abriran o restaurante. Non tardou en atopar a noticia na que aparecían unha foto do accidente e outra do home que perdeu a vida. Era o mesmo que lle contara a historia.

Este conto non me gustou moito porque non fun capaz de palpar o sentimento de desamor e pena.

RÍOS DA MEMORIA

 Conta a historia dunha parella que ían de viaxe camiño de Bilbao.  María, obriga o seu marido a desviarse para visitar a vila onde vivira de pequena.  Alí recordou a súa adolescencia, onde coñecera ao seu primeiro amor, o río no que se bicou con él e do que tivo que despedirse, porque a vida a obrigou a separarse del. Busca o río, pero xa non existe, desapareceu canalizado. Todolos lugares estaban só na súa memoria posto que as construcións que fixeran na súa ausencia destruíran eses lugares.   

Este conto apenas me gustou non me chegou de todo ningún sentimento de pena ou frustración.

LOANZA DA FILATELIA

Este conto trata dun home chamado Ernesto que coleccionaba caixas de mistos desde cativo e que casou cunha fermosa  muller chamada Margarita Vilar. Tiña a costume de coleccionar caixas de mistos de todo tipo. Cando casou no 79, a muller non lle puxo mala cara; mais comezou a vela con malos ollos cando decidiu que lle estorbaba na casa. Por culpa dunha  pequena liorta que tiveran, as caixiñas trasladáronse ata o escuro armario de abaixo. Ao cabo duns anos, Ernesto morreu aos 59 anos dun infarto e en nadal,  a súa muller decidiu queimar toda a colección porque lle parecía que non valía para nada... sen saber que tamén queimaba un magnífico diamante de vinte e catro quilates engarzado no anel de ouro branco" que tiña pensado regalarlle nas vodas de prata.
 Na miña opinión este conto á par que corto de paxinas é curto de sentimento aquí non se palpa nin amor nin desamor non se sente nada cando les esta historia.

UNHA FOTO NA RÚA

Daniel atopa tirada nas rúas de Vigo unha foto de carné dunha muller moi guapa, detrás da foto pon solo o nome de Diana. Namórase da moza e comeza unha busca desesperada. Diana é unha administrativa que se dedica a viaxar dende que lle tocara a lotería. Xoga a deixar oito fotos en cada cidade que visita coa ilusión de que, se cadra, alguén que as atope se entreteña en imaxinar historias. Pasa un mes bus- cándoa por todas partes pero non a encontra polo que se da por vencido. Despois o narrador é a propia Diana que conta que vai subirse a un vagón de volta a casa e tirar a derradeira foto, despois dunhas vacacións, xa que desde que gañara a lotería dedicárase a viaxar.

Este conto é o meu favorito porque se pode sentir a frustración de Daniel fronte a desesperación de non atopar a Diana e o seu sufrimento.

MEDITACIÓN ANTE O ÁLBUM DE FOTOS FAMILIAR

Fala do preludio de outro libro de Agustín Fernández Paz no que un home narra a súa infancia e adoles-

cencia xunto coa súa familia en especial coa súa tía e os seu curmáns en verán no pazo da súa avoa en Vilalba. Co paso dos anos as familias fóronse distanciando comezando coa morte da avoa co que a súa tía herdou o pazo. Máis tarde e ca morte desta tía repartíuse o diñeiro entre os curmáns que xa non tiñan a mesma amizade que de cativos. O noso protagonista xá casado e con dúas fillas quixo quedar co pazo que tan bos recordos lle trouxera e restaurouno co apoio da súa filla Rosa. Pero case ao rematar, descobre entre dous tabiques, un esqueleto cunha bala no cranio.  Mirando o álbum familiar, o narrador tenta ver os ollos do asasino. Na novela, o tema desenvólvese dende a perspectiva da neta do asasino.
Esta historia non me gustou moito pero tampouco me desgusta, a verdade é que o do asasinato me chamou moito a atención pero non se nota ningún indicio de drama en ningún momento da historia.

DESPOIS DE TANTOS ANOS

Elvira, recibe a chamada da sua filla para dicirlle que Adrián, un antigo mozo, morrera e traían o cadáver desde Barcelona ata Mondoñedo pero a anciá non quixo ir.

É entón cando recordamos o seu pasado. Elvira sempre saía coa súa curmá Carme e era moi amiga de Adrián que o coñecera nas festas de San Lucas en 1964. Pero Elvira estaba saíndo con Suso, un rapaz cinco anos maior ca ela que xa rematara a mili e quería un plan de futuro con ela. Os seus país estaban de acordo porque proviña dunha familia rica e era bo rapaz. Pero Elvira non estaba tan segura, aínda era unha rapaza moi xoven e quería seguir saíndo coa súa prima polas festas dos pobos. Pouco despóis, recibe un paquete cun libro de poesía, unha carta e unha foto de Adrián expresándolle os seus sentimentos. Escribíronse 15 cartas e a rapaza estaba cada vez máis confusa sobre a súa situación ata que falou ca súa nai,quen non foi moi amable con ela, e decidiu deixar de contestarlle. Ao final casou con Suso e mu- dáronse a Ferrol onde el traballou no porto.Pero máis tarde chegaron momentos de crise; malia que xa tiñan fillos e tiñan aforros, Suso desesperouse cando o despediron e non paraba quieto na casa; sempre fumando e fumando ata que aos 59 anos sufriu un infarto que acabou ca súa vida. Pouco despóis morreron tamén os seus país e Elvira herdou a casa do pobo onde grazas a unha das súas fillas atopou unha caixa onde gardara algúns recordos da súa adolescencia, encontrou un exemplar das Rimas de Bécquer  que Adrián lle regalara xunto cunha foto e non pode evitar pensar que puido haber tido unha vida moi distinta con el. 

UN RÍO DE PALABRAS

Ao protagonista gústalle moito ler e compartir a súa lectura, entón ten a idea de copiar anacos, dos que para él son os mellores textos, e pégaos por todas as partes da cidade coma se fosen anuncios e, en lugar de poñer un teléfono nun papeliño abaixo para arrincar, él ponlle o nome do libro e o autor ao que pertence o anaco do texto. Fai isto repetidos días con textos diferentes e da resultado posto que ao cabo duns días outras persoas empezaron a facer o mesmo qua él, as rúas están repletas de papeis nas paredes dos edificios. Entre estes imitadores espera atopar o amor da súa vida

                                                           VALORACIÓN PERSOAL
Este libro é sen dubida algunha o que máis me gustou de todos os libros de galego que teño lidos este curso e os anteriores. É un libro de dez relatos relacionados co amor. Na meirande parte deles trátase de amores perdidos, ou amores que quedaron en nada, son relatos tan precisos como tristes. A verdade é que case todos os relatos, son moi bonitos pero de elixir un quedaríame con : Esta estraña lucidez ou o primeiro : Un radiante silencio.  Os finais deste libro son tristes a maioría, os personaxes en vez de ter a- postado decididamente polo amor confórmanse co orgullo de telo vivido nalgún momento. Os personaxes son variados, dende persoas a animais, algúns con nome e outros sen el, vivos e mortos…
Despois as ilustracións de Pablo Auladell, non me gustaron, sei que son imaxes que teñen que gardar sentido co libro mais, parécenme frías e escuras, e moi raras ás veces, aínda que eu non entendo nada de arte.

ANÁLISE DO LIBRO

As voces empregadas nestas historias son distintas : catro, nunha terceira persoa omnisciente, obrigada e necesaria para a sorpresa final; cinco, nunha primeira persoa (coa perspectiva repetida de mulleres), presididas pola nostalxia e, en certos casos, por unha fonda tristura; e mesmo un relato estrañado na voz dun can (de nome case simbólico, Argos) que pousa a súa ollada na historia do amor do seu amo, curiosamente nun dos relatos de sabor máis fantástico e de pegada case cinematográfica.
Todas estas distinguidas voces tentan describir, na meirande parte dos casos, unha historia que non foi. Un relato alternativo á propia vida, sustentado só pola memoria dun amor eterno, creado nun intre da existencia. “Un radiante silencio”, cunha relación que non chega siquera a formularse (si en literatura, claro está), que fica en imposibilidade que atormenta á protagonista; “Amor de agosto”, construida a partir da memoria permanente dun bico nunha noite de festa; “Río da memoria”, que describe a vila da infancia (“afogada sen remedio no río do tempo”) visitada fugazmente por unha muller despois de tantos anos, cuxo pasado aparece cifrado nun regato, esceario de amores xuvenís, agora xa oculto e desaparecido; ou “Meditación diante dun álbum de fotos familiar”, que resume unha vida familiar en torno a un pazo en días de verán, sen apenas anécdotas relevantes (agás o final Poe, que non desvelo) e que, sen embargo, constitúe unha descripción concretísima do paso do tempo. O relato, de título ben significativo, “Despois de tantos anos”, representa, entre todos, o exemplo máis claro desa constante historia que non foi na boca dunha muller que decide unha vida rutinaria, mentres outra, de amor apaixoado, fica só na lembranza nostálxica dun libro de poemas de Bécquer ou dun baile nas san Lucas de Mondoñedo.
A morte forma parte do esceario narrativo. En non poucas historias, a súa presencia faise tanxible. Os párrafos últimos de “Meditación diante…” refiren unha a unha as constantes desaparicións dos membros da familia, como se o retrato dese álbum fose esvaecéndose, do mesmo xeito das figuras do conto “Esa estraña lucidez”. Os accidentes de coche tamén se repiten, algúns con fantasmas que contan á súa vez relatos de fantasmas, como no estraordinario “Unha historia de fantasmas”, cunha estructura clásica de conto case folclórico contado en torno a unha mesa ao calor do lume, incluso co contexto do camiño de Santiago para realzar a fantasía. Esa presencia da morte, mesmo, reserva unha sorpresa definitiva, capaz de reconstruir, como nos casos anteriores, unha vida que non foi: o relato “Loanza da filatelia”, o máis breve de todos, maxistral na súa densidade e na súa resolución sorprendente, é un bó exemplo de como as historias só cobran sentido pleno despois mesmo da propia morte.
Un dos elementos característicos deste libro de relatos é o amor polos libros (e polas palabras que viven dentro deles) ou polos obxectos cargados de sentimentalidade e recordos (caixas e esqueletos). As citas son abundantes e constrúen mesmo o propio relato. “Despois de tantos anos” sería inexplicable sen as Rimas y leyendas de Bécquer; “Un río de palabras” coloca textos concretos (Rivas, o querido Auster, Kafka, Valcárcel) como protagonistas do relato final, en forma de apoteose da literatura. “Un radiante silencio” só pode comprenderse no contexto dunha librería. “Unha historia de fantasmas” comeza co ensalmo duns versos de Valente que precisamente falan de morte, da impresencia. O poema de Xulio Valcárcel, “Outro poema dos dons”, sublima o amor máis alá da morte no relato “Esa estraña lucidez”, ao quedar como último recordo do can que, coma un fantasma, ve desaparecer a súa propia vida. Unha nota final proporciona ao lector as claves precisas sobre este particular, pero o importante reside en que tales libros, versos, palabras constrúen este mundo. Non sei se foi a propósito, pero no primeiro relato as palabras acaban queimadas polo lume dos mistos (un motivo repetido noutro relato) e no derradeiro as palabras aparecen espalladas a xeito de proclamación universal do seu poder creador.
AFP é autor vencellado á literatura xuvenil: os seus libros son devorados polos mozos porque están construidos cunha sinxeleza e cunha eficacia narrativa extraordinarias. Este libro tal vez sexa considerado nesa liña, porque desde un punto de vista editorial, se cadra coas ilustracións (magníficas por outra parte), pode dar a impresión de libro para a mocidade. Non adiviño a intención da editora, pero é evidente que é un libro que non debe ser esquecido polos adultos. AFP compón un retrato por veces terrible do paso do tempo: terrible por melancólico, por trazar vidas que puideron ser e ao cabo non foron. “O único que queda é o amor” declara o título: estimo que AFP quere crer que coas palabras así pronunciadas conxura ao tempo e á morte. Pero da lectura dos seus textos, eu creo que o único que queda (afortunadamente) son as palabras, as súas palabras. E moita nostalxia, moita tristura, moita melancolía.

 

resumen sociais 4º eso imperialismo, colonización, 1ª Guerra Mundial

1. Definicións de termos e datas :

COLONIA : territorio dominado desde un punto de vista político e militar e explotado económicamente por outro estado.

METRÓPOLE : estado que explota unha colonia.

IMPERIALISMO : sistema político polo que un estado procura un dominio máis alá das súas fronteiras

TRIPLE ENTENTE : bloque que participa na 1ª G.M formado por R.U, Francia e Rusia (que abandonaría en 1917), ao que máis tarde se uniría Italia e entra EEUU

TRIPLE ALIANZA : bloque que participa na 1ª G.M formado por Alemaña, imperio austro-húngaro e Italia (que abandona por integrarse no outro bloque) e entrará o imperio turco.

1914 : comezo da 1ª G.M entre os bloques da Triple Entente e da Tripe Alianza.

1918 : remate da 1ª G.M e comezo do Tratado de Versalles.

1917 : prodúcese a Revolución comunista en Rusia (que abandona a 1ª G.M), entrando EEUU na 1ª G.M

REVOLUCIÓN DE OUTUBRO : en outubro, os soviets, impulsados polos bolxeviques, subleváronse e, dirixidos por Lenin, comeza unha Revolución comunista, firmando a paz con Alemaña e perdendo territorios para centrarse nas reformas internas.  

NAZISMO : ideoloxía política creada por Hitler na década dos 20, que triunfa en Alemaña na dos 30, con principios antidemocráticos, racistas e militaristas.

HOLOCAUSTO :  foi a persecución e o asasinato sistemático polo Estado, de millóns de xudeus por parte do réxime nazi e dos seus colaboradores.

CONFERENCIA DE BERLÍN : reunión dos países europeos en 1884 para repartirse África e Asia como un imperio colonial.

LIBERALISMO :  teoría política que defendía os dereitos naturais do cidadán, a liberdade, igualdade, propiedade, soberanía nacional e a división de poderes.

DEMOCRACIA : sistema de goberno en que os gobernantes son elexidos polos cidadáns mediante votación. Sufraxio universal.

ESTADO TOTALITARIO OU DICTATORIAL : estado cun réxime político ditatorial que, ademais de eliminar as liberdades individuais, o estado pretende controlar todos os aspectos da sociedade.

2. Emparellar feitos cos seguintes personaxes :

LENIN : fundador da Unión Sovética – o seu verdadeiro nome era Vladimir Ilich Ulianov - cría, a diferencia de Marx, que a revolución socialista era posible nun país atrasado como Rusia – volveu a Rusia en abril de 1917 e expúxolles as súas teses ós bolxeviques  - en 1917 converteuse no Presidente do Consello de Comisarios do Pobo da URSS 

NICOLÁS II : último zar de Rusia - abdicou trala Revolución de 1917 – él e a súa familia foron asasinados polos bolxeviques

TROSTKI : líder comunista soviético – desenvolveu un papel fundamental na Revolución rusa de 1917 – foi o responsable do éxito do Exército Esquerdista na guerra civil rusa - foi obrigado a exiliarse de Rusia en 1929 – en 1940 foi asesinado en México por orde de Stalin

WILSON : presidente dos EEUU – propuña os 14 puntos no tratado de paz para respetar as distintas nacionalidades e tamén a creación da Sociedade de Nacións

STALIN : dictador soviético – sucedeu a Lenin no poder en - os seus plans quinquenais promoveron a industrialización a grande escala – puxo en marcha a Gran Purga para eliminar os seus adversarios - en

1922 foi nomeado secretario xeral do Partido Comunista  

ROOSEVELT : presidente dos EEUU de 1933 a 1945 – na súa campaña electoral prometeu acabar coa Gran Depresión – converteuse nunha figura familiar para os cidadáns co seu programa radiofónico “Charlas arredor da cheminea” – a súa política do New Deal freou os efectos da crise económica – afectado de poliomielite en 1921, tivo que usar unha cadeira de rodas, pero non deixou a política 

HITLER : dicatador alemán, nace una cidade austríaca de Braunau –  en 1919 afiliouse ó partido nazi e en 1921 chegou á presidencia deste - a súa ideoloxía racista fíxolle crer na superioridade da raza aria (alemana) –  durante a súa estancia en prisión escribiu o seu libro “Mein Kampf” (A miña loita) - en 1945

suicidouse canda a súa compañeira Eva Braun

MUSSOLINI : dictador fascista italiano entre 1922 e 1945 – chegou ó poder mediante un golpe de Estado

– a partir de 1936 estreitou os lazos coa Alemaña de Hitler – en 1919 iniciou o fascismo ó fundar os Fasci di Combattimento – como Duce concentraba todo o poder nas súas mans

EINSTEIN : físico matemático nacido en Ulm (Alemaña), no seo dunha familia xudía – converteuse en símbolo do xenio científico do S. XX e está considerado o artista máis influente do S. XX – en 1921 foi galardoado co premio Nobel de física en 1933 fuxiu do antisemitismo da Alemaña de Hitler 

3. Localizar nos mapas (do imperialismo, do remate da 1ª G.M e o de democracias e totalitarismos)

Mapa do Imperialismo : En África (o máis repartido), Asia e Oceanía había colonias europeas. O R.U posuía maior número de colonias. As metrópoles foron o R.U, Francia, EEUU, Alemaña, Holanda, Italia, Portugal, Bélxica, Dinamarca e España.

Mapa do remate da 1ª G.M : - Irlanda (independízase do R.U) - Francia (amplía os seus territorios, Alsacia e Lorena a conta de Alemaña) - Austria-Hungría (divídese en Checoslovaquia, Austria e Hungría cedéndolle territorios a Polonia, Rumanía, Iugoslavia e Italia) - Alemaña (perde territorios a favor de Polonia e unha parte oriental queda dividida do resto de Alemaña) - créase a gran Iugoslavia (englobando a Montenegro, Serbia e collendo parte do Imperio austro-húngaro) - Rusia (independízanse Estonia, Lituania, Letonia e Finlandia e perde territorios a favor de Polonia) - o imperio turco (queda reducido ao que hoxe en día é Turquía pasando oriente medio á península arábiga)  

Mapa de democracias e totalitarismos : - países dictatoriais (Portugal, España, Italia, Grecia, Bulgaria, Iugoslavia, Romanía, Hungría, Austria, Polonia, Luxemburgo, Alemaña, Lituania, Letonia, Estonia) – países democráticos (Francia, Suiza, Bélxica, Holanda, R.U, Irlanda, Dinamarca, Suecia, Noruega, Finlandia, Checoslovaquia) – país comunista (URSS)

5. Argumentar, preguntas curtas sobre :

Causas e consecuencias económicas do imperialismo, relacionando ambas. O mesmo coas causas e consecuencias políticas e culturais.

económicas : debido as R.I, as colonias convertéronse en mercados e en espazos onde poden investir as grandes potencias, para facerse máis ricas e dominar a economía mundial. Tamén se colonizaron os territorios que ofrecían materias primas baratas para as industrias da metrópole, xerando unha dependencia económica con respecto dos países ricos, e convertíndose en países subdesenvolvidos.

políticas : a ambición de posuir máis territorios servía para aumentar o prestixio, xerando moitos gastos para manter unha administración e un exército, debido ao enfrontamento cos indíxenas. Tamén para conseguir posicións estratéxicas, creáronse fronteiras artificiais, xerando conflitos que conlevan máis pobreza

culturais : as ideoloxías racistas dos países dominantes, que se consideraban superiores, non respetaron nin as culturas, nin as relixións indíxenas, impoñendo pola forza as occidentais, que se estenderon polas colonias e faise dominate ata hoxe.

Explica causas, bloques e países enfrontandos e fases da 1ª G.M

Debido ás R.I, Alemaña e Reino Unido competían polo poder económico. As relacións entre os estados europeos estiveron condicionadas por que Francia  quería recuperar os seus territorios e porque a políti-

ca de Alemaña  quería manter a Francia illada do resto das grandes nacións. Alemaña  xunto con Austria-Hungría e Italia constituíu a Triple Alianza. Francia ante isto buscou o apoio de Rusia e, polas diferencias  económicas e políticas entre R.U e Alemaña, R.U buscou apoio con Francia e Rusia formando a Triple Entente. O momento definitivo para a causa da guerra será o asesinato do herdeiro de Austria-Hungría que lle declara a guerra a Serbia arrastrando os dous bloques. Esta guerra durou 4 anos (1914-1918) e pasou por 3 fases : a guerra de movementos, Alemaña intentou unha rápida  victoria sobre  Francia. Na 2ª fase, os frentes estabilizáronse en trincheiras provocando un gran número de mortos. Na 3ª fase, Rusia retírase da guerra en 1917, tras o triunfo da súa propia revolución e entra EEUU na guerra dos submariños alemáns, apoiando aos aliados e gañando a guerra.  

Explica tratados de paz e consecuencias da 1ª G.M

Fixéronse distintos tratados de paz con todos os países, pero o definitivo sería o de Versalles no que só negocian os países vencedores, castigando duramente a Alemaña e facéndoa culpable desta guerra. De- bido a esta guerra houbo 10 millóns de mortos ademais de feridos mutilados e desprazados; Europa quedou totalmente endebedada, dependendo de EEUU, o que levará a crise económica do 29; EEUU convértese no líder mundial, sendo o seu presidente Wilson quen propoña os 14 puntos no tratado de paz e a creación da Sociedade de Nacións; o mapa europeo sofre grandes cambios dividíndose os grandes imperios e creándose novas nacións.

Describe as consecuencias territoriais da 1ª G.M, e pon o nome de certos países que están en blanco no mapa

- Irlanda : independízase do R.U.

- Francia : amplía os seus territorios (Alsacia e Lorena) a conta de Alemania

- Austria-Hungría : divídese en Checoslovaquia, Austria e Hungría cedéndolle territorios a Polonia, Rumanía, Iugoslavia e Italia

- Alemaña : perde territorios a favor de Polonia e unha parte oriental queda dividida do resto de Alemaña

- créase a gran Iugoslavia:englobando a Montenegro, Serbia e collendo parte do Imperio austro-húngaro

- Rusia : independízanse Estonia, Lituania, Letonia e Finlandia e perde territorios a favor de Polonia

- o imperio turco : queda reducido ao que hoxe en día é Turquía, pasando oriente medio á península 

arábiga.

Causas da Revolución rusa e movementos revolucionarios

O poder absoluto do zar, as represións contra os movementos populares e as guerras por prestixio foron as causas políticas. Non se levou a cabo no seu momento a RI  polo que o gasto excesivo das guerras provocou fame e estancamento económico que seguía dependendo da agricultura.  A sociedade estamen tal dividíase en poucos nobres con gran poder económico e político, campesiños sen terras e moi explotados e grupos de obreiros (soviets) que se organizaron para protestar e conseguir melloras. A derrota na guerra ruso-xaponesa de 1905 provocou unha revolución onde os manifestantes dirixíronse ao Pazo Real para pedirlle ao Zar pan e dereitos poíticos, o que levou a unha dura represión e poucas reformas. Os que se opoñían ao zarismo promoveron a revolución de febreiro de 1917 que supuxo a caída do zar Nicolás II e o nomeamento dun goberno provisional  liderado por Kerensky que decidiu manter a Rusia na guerra. Os soviets, impulsados polos bolxeviques que estaban liderados por Lenin,  provocan a revolución de outubro de 1917, na que tomaron o poder, establecendo un novo goberno comunista e firmando a paz con Alemaña.

Comparación entre a época de Lenin e de Stalin. Cando e quen crea a URSS. Di unha república europea, outra caucásica e outra asiática

- época de Lenin (1917-1929) : Despois da saída da 1ª G.M. e o comezo da guerra civil, lévase a cabo o compromiso de guerra coa nacionalización do campo, requisando colleitas aos campesinos, provocando fame, pobreza e disminuíndo a produción. Lenin decide facer un cambio económico para aumentar a produción, establecendo a NEP onde se recoñeceu a propiedade privada tanto na industria coma na agricultura, pero o estado reservouse o control de empresas, transportes, banca, etc.  

No ano 1922, Lenin formou a URSS (Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas) agrupando as repú- blicas federais de Rusia : - Azerbaiyán (Cáucaso) – Turkmenistán (Asia) – Letonia (Europa)

- época de Stalin (1929-1953) : dictador soviético. Á morte de Lenin sucédelle Stalin que segue coa revolución de maneira autoritaria acaparando moito poder e levando a cabo unha represión feroz,  que se coñeceu co nome de purgas. No plano económico consegue levar a URSS ao rango de primeira potencia mediante os plans quinquenais  planificando a economía e suprimindo a propiedade privada con colectivizacións agrarias e granxas estatais. Ao mesmo tempo, a industria pasou ao control do Estado, convertin-

do a URSS nunha potencia económica, pero descuidando o benestar da poboación.

Especifica os nomes dos dictadores do fascismo e do nazismo e a data do acceso ó poder. Explica a ideoloxía do nazismo e compáraa co fascismo

Fascismo : Benito Mussolini (1922). Ideoloxía antidemocrática e anticomunista ríxida e moi articulada.

Nazismo : Adolf Hitler (1933). Ideoloxía antidemocrática e anticomunista – culto descomunado ao líder –

creación dunha raza superior (aria) – eliminación de todolos partidos políticos e sindicatos – exterminio de razas inferiores – creación dun espazo vital

Especifica os nomes dos dictadores do fascismo e do nazismo e a data do acceso ó poder. Explica

a política interior e exterior do nazismo e compáraa co fascismo

Fascismo : Benito Mussolini (1922). Política interior : - un líder todopoderoso – non hai liberdades individuais – un único partido – sindicatos e Estado interveñen na economía – represión. Política exterior :

- expansiva e militarista – creación dun gran exército – conquista de territorios en África.

Nazismo : Adolf Hitler (1933). Política interior : - o Estado ten todolos poderes – non hai ningún tipo de liberdades – queima do Parlamento alemán – creación de grupos violentos (SA, SS e Gestapo). Política exterior : - política de rearme e militarización – invasións (Austria, Checoslovaquia e Polonia) - incumplimento de todolos tratados (chegando a 2ª G.M)

6. Clasificación e comentarios de diapos

Obra : A danza                 Autor : Matisse                 Estilo : Fauvismo                        S : XX

Comentario : O fauvismo foi a primeira vangarda que rompe con todo o anterior e abre camiño para un

novo tipo de arte. Usan cores moi agresivas coma se fosen fieras; non copian a realidade, esta sérvelle de inspiración; elaboran unha realidade paralela  con cores totalmente arbitrarias; é unha pintura chea de alegría, optimista e pasional. Neste cadro o autor relaciona o tema co encargo, facendo unhas figuras enlazadas con debuxo curvo que baila sobre dous planos verdes e azuis. As cores relaciónanse coa simboloxía da danza (o verde coa racionalidade, o azul coa espiritualidade e o vermello coa pasionalidade)

Obra : O berro            Autor : Munch             Estilo : Expresionismo            S : Finais do S. XX

Comentario : O expresionismo convive co fauvismo e usa cores agresivas que tratan de expresar a sub- xectividade do propio artista e ao mesmo tempo o medo, a angustia e a soidade do ser humano no medio da natureza. Este cadro básase nunha experiencia propia  do artista, cando nun paseo polos fiordos noruegos sente medo e angustia no medio do mundo que o rodea. A figura do primeiro plano, en forma de interrogante que semella unha calavera, tapa os oídos e emite un berro interno ante a soidade, o medo que sinte nese momento, a pesar dos seus amigos que se ven no fondo e ante unha natureza que se ve como agresiva, con ondas fortes no mar e un ceo ameazador, usando cores planas, agresivas e curvas.

Obra : A fonte              Autor : Duchamp               Estilo : Dadaísta               S : XX

Comentario :  O dadaísmo foi un movemento moi crítico coa sociedade e coa civilización occidental debido a guerra que se iniciou neste momento. Por iso unha serie de artistas crearon un grupo chamado dada que non significaba nada, pois imita o balbuceo dun neno. Este artista crea obxectos antiartísticos como foi este urinario masculino, para demostrar a hipocresía da sociedade e a sobrevaluación da arte en artistas moi coñecidos. Él non pretende que estes obxectos sexan tomados como artísticos, pero críticos e museos os acaban considerando obxectos de alto valor representativos dun novo estilo.