RESUMEN TEMA 4 BIOLOXÍA O APARELLO DIXESTIVO E RESPIRATORIO

APARELLO DIXESTIVO

Na nutrición están implicados os aparellos dixestivo (inxestión, dixestión e absorción de nutrientes), respiratorio (obtención do osíxeno e eliminación de dióxido de carbono), circulatorio (transporte de nutrientes, de refugallos e de O₂ e CO₂) e excretor (eliminación das substancias de refugo).

O aparello dixestivo transforma os alimentos en substancias máis sinxelas, para que poidan ser absorbidas e utilizados polas células, e elimina os restos non dixeridos. O aparello dixestivo está formado polo tubo dixestivo que mide uns 10 m (boca, farinxe, esófago, estómago, intestino delgado e intestino groso) e polas glándulas dixestivas (glándulas salivares, o fígado e o páncreas).

ANATOMÍA DO APARELLO DIXESTIVO

BOCA : cavidade de entrada dos alimentos ao tubo dixestivo. Ten lingua (músculo que move o alimento e mestúrao coa saliva), dentes (serven para mastigar os alimentos) e glándulas salivares (que producen saliva).

FARINXE : conducto común ao aparello respiratorio. Por el pasa o alimento desde a boca ata o esófago. Un repregamento chamado epiglote impide que o alimento pase ás vías respiratorias.

ESÓFAGO : tubo musculoso que comunica a farinxe co estómago. As súas paredes permiten que o alimento avance ata o estómago.

FÍGADO : glándula produtora de bile que se almacena na vesícula biliar.

PÁNCREAS : glándula produtora do zume pancreático que se verte no duodeno e completa a dixestión dos alimentos.

ESTÓMAGO : ensanchamento do tubo dixestivo. A entrada dos alimentos chámase cardia e a saída píloro. A dixestión realízase grazas á secreción do zume gástrico.

INTESTINO DELGADO : tubo de 6 m que se atopa pregado na cavidade abdominal. As súas paredes internas forman pregues chamadas pilosidades intestinais. Nel complétase a dixestión e ten lugar á absorción da maior parte de substancias nutritivas. Divídese en 3 rexións : duodeno, xexuno e íleo.

INTESTINO GROSO : comunícase co exterior polo ano. As súas paredes absorben auga e sales minerais. Divídese en 3 rexións : cego, colon e recto. Do cego sae o apéndice vermiforme.

AS FUNCIÓNS DIXESTIVAS

As funcións dixestivas permiten que os alimentos sexan transformados en nutrientes no tubo dixestivo, para ser transportados ás células onde serán utilizados. Comprenden os seguintes procesos :

- INXESTIÓN : entrada de alimentos, triturados polos dentes e onde se mesturan coa saliva na boca.

- DIXESTIÓN : transformación dos alimentos en nutrientes para ser utilizados polas células. A dixestión prodúcese por dous tipos de acción : - mecánicas (cortar, triturar e remover os alimentos na boca e no estómago) – químicas (transformación dos alimentos en compostos máis sinxelos).

- ABSORCIÓN : os nutrientes obtidos na dixestión atravesan o tubo dixestivo e son transportados polos vasos sanguíneos.

- EXESTIÓN : eliminación ao exterior das substancias non dixeridas ou non aproveitables dos alimentos.

PROCESOS DIXESTIVOS

INXESTIÓN  

- MASTIGACIÓN (na boca) : é unha acción mecánica. Os alimentos son mastigados polos dentes : incisivos (cortan), caninos (desgarran), premolares e molares (trituran).

- INSALIVACIÓN  (na boca) : é unha acción química. Mestura do alimento coa saliva producida polas glándulas salivares (parótides, submaxilares e sublinguais).

A lingua axuda nos procesos anteriores.

- DEGLUTICIÓN (na farinxe e no esófago) : paso do bolo alimenticio (alimentos mastigados e empapados en saliva) desde a boca ao estómago. Primeiro, de forma voluntaria, pasa á farinxe e ao esófago, e despois, de forma involuntaria pasa ao estómago mediante os movementos peristálticos. Entra no estómago a través do cardia.

DIXESTIÓN

- DIXESTIÓN GÁSTRICA (no estómago) : comprende dixestión mecánica polos movementos peristálticos das paredes do estómago e dixestión química polo zume gástrico, que contén ácido clorhídrico. Aquí fórmase unha papa ácida chamada quimo, que pasa a través do píloro ao intestino delgado.

- DIXESTIÓN INTESTINAL (no intestino delgado) : no duodeno, o quimo mestúrase co zume intestinal (producido polo intestino), co zume pancreático (producido polo páncreas) e coa bile (producida polo fígado e axuda a dixerir as graxas). Aquí fórmase unha papa abrancazada chamada quilo.  

ABSORCIÓN (no intestino delgado) : os nutrientes, produtos da dixestión, pasan ao sangue a través das pilosidades intestinais, pregues internos da parede do intestino delgado con vasos sanguíneos no seu interior que levan os nutrientes a todas as células do corpo.

EXESTIÓN (no intestino groso) : os residuos da dixestión transfórmanse nas feces fecais que pasan ao recto e elimínanse através do ano. Hai bacterias simbióticas que descompoñen os residuos da dixestión e producen os gases intestinais, e sintetizan vitaminas (K, B₁₂).

ENFERMIDADES DO APARELLO DIXESTIVO

CARIES : enfermidade infecciosa producida por bacterias. Hai que reducir o consumo de doces, cepillarse os dentes despois de cada comida e ir ao dentista regularmente.

ESTRINXIMENTO : trastorno que dificulta a evacuación das feces. Débese ao estrés, a certos fármacos, e a dietas pobres en fibra vexetal.

ÚLCERAS : feridas que se abren na parede interna do tubo dixestivo. Débense ao estrés, a infección pola bacteria Helicobacter pylori.

GASTROENTERITE : inflamación da mucosa do estómago e intestino, que impide a absorción de auga producindo feces moi líquidas (diarrea) e vómitos. Débese a infeccións de virus e bacterias.

CIRROSE HEPÁTICA : enfermidade crónica que provoca a morte progresiva do tecido do fígado. Débese casi sempre por consumo excesivo de alcohol.

APARELLO RESPIRATORIO

A respiración celular consiste na oxidación dos nutrientes para obter enerxía. Para iso necesítase O₂ e libérase H₂O e CO₂. A respiración é o proceso mediante o cal o noso organismo capta osíxeno (O₂) do aire atmosférico, lévao ao sangue e expulsa ao exterior o dióxido de carbono (CO₂). Na respiración hai dúas etapas :

A VENTILACIÓN PULMONAR

A ventilación pulmonar é a entrada de aire atmosférico nos pulmóns e despois sae deles á atmosfera.

Consta de dous procesos :

- A INSPIRACIÓN : é a entrada de aire. Contráense os músculos intercostais e o diafragma e reláxanse os músculos abdominais. O volume da caixa torácica aumenta.

- A EXPIRACIÓN : é a saída de aire. Reláxanse os músculos intercostais e contráense os músculos abdominais. A caixa torácica diminue o seu tamaño.

ANATOMÍA DO APARELLO RESPIRATORIO

O aparello respiratorio está formado polas vías respiratorias (fosas nasais, farinxe, larinxe, tráquea e bronquios e bronquiolos) e os pulmóns. A entrada e saída de gases pódese realizar pola boca e polo naríz.

FOSAS NASAIS : no seu interior teñen a pituitaria que é a responsable de quentar e humedecer o aire.

FARINXE : é a cavidade común ao aparello dixestivo. Aquí atópanse as amígdalas que posuen células defensivas. Tamén está a epiglote que impide que os alimentos entren nas vías respiratorias.

LARINXE : é un tubo curto onde se atopan as cordas vocais que ao vibrar emiten sons.

TRÁQUEA : é un tubo que percorre o pescozo e que conduce o aire deica os pulmóns. Está formada por aneis de cartilaxe.  

BRONQUIOS : son dous tubos que desembocan nos pulmóns. Estes tubos vanse ramificando dando lugar aos bronquiolos. Ao final dos bronquiolos ensánchanse xerando os alvéolos. Os alvéolos pulmonares son uns saquiños moi finos nos que se produce o intercambio gasoso co sangue. O O₂ pasará ao

sangue e recollerá do sangue o CO₂.

PULMÓNS : son dous órganos formados por un tecido esponxoso. Están dentro da caixa torácica protexidos polas costelas e rodeados de dúas membranas, as pleuras (cheas de líquido pleural). O pulmón dereito é maior co esquerdo, xa que este debe deixar sitio ao corazón.

O INTERCAMBIO DE GASES

O aire cargado de osíxeno entra polas fosas nasais que o quenta, humedece e limpa de partículas quedando retidas polo moco. Segue pola farinxe e a larinxe cara a tráquea. Da tráquea pasa aos bronquios e destes aos bronquiolos, para rematar nos alvéolos pulmonares, que se atopan rodeados de capilares sanguíneos. O intercambio de gases (osíxeno e dióxido de carbono) entre o medio interno e o externo ten lugar nos alvéolos pulmonares. Realízase por difusión desde o lugar de maior concentración ao de menor. O osíxeno pasa dos alvéolos aos capilares sanguíneos e o dióxido de carbono en sentido inverso. O sangue cargado de osíxeno, reparte este gas ás células do organismo e recolle o dióxido de carbono, para levalo aos pulmóns.

ENFERMIDADES DO APARELLO RESPIRATORIO

BRONQUITE : enfermidade inflamatoria dos bronquios debida á infección dunha bacteria (moco, tos).

ASMA : prodúcese por un estreitamento temporal dos condutos respiratorios que provoca falta de osíxeno nos tecidos e dificulta a respiración (tos, falla de alento, asubio ao respirar).

TUBERCULOSE : enfermidade contaxiosa producida por unha bacteria que destrue o tecido pulmonar. Pode afectar ao cerebro e aos riñóns.

ARREFRIADO E GRIPE : infeccións moi contaxiosas das vías respiratorias, producidas por virus (cansanzo, espirros, moco, irritación da gorxa, dores musculares, calafríos e febre)

RESUMEN TEMA 3 LENGUA 3º ESO : CATEGORÍAS GRAMATICALES O CLASES DE PALABRAS, EL SINTAGMA, MESTER DE CLERECÍA, PROSA MEDIEVAL

CATEGORÍAS GRAMATICALES O CLASES DE PALABRAS 

- PALABRAS VARIABLES : las que pueden experimentar ciertos cambios: chico-chica-chicos-chicas (sustantivos, pronombres, adjetivos, verbos y determinantes)

- PALABRAS INVARIABLES las que no presentan ninguna variación: mañana, pronto… (adverbios, preposiciones y conjunciones) 

SUSTANTIVOS : designan cosas, seres vivos, sentimientos o ideas. Varían en género y número. Se reconocen porque pueden aparecer precedidos de los artículos (el, la, los, las) : - comunes (mujer) – propios (Luisa) - individuales (pájaro) – colectivos (bandada) – concretos (coche) – abstractos (velocidad)

ADJECTIVOS CALIFICATICOS : expresan cualidad o características del sustantivo al que se refieren. Concuerda en género y número con el sustantivo : - explicativos (duro mármol) – especificativos (mármol rosa). GRADOS : - positivo (limpio) – comparativo (más/tan/menos limpio) – superlativo (limpísimo/muy limpio)

DETERMINANTES : acompañan a los sustantivos concretándolos y marcando su género y número : - artículos (el, la) – posesivos (mi, tu) – demostrativos (este, ese) – numerales (uno, dos) – indefinidos (poco, todo, algún)– interrogativos  - exclamativos (¡que!, ¡cuánto!)

PRONOMBRES : sustituyen a los sustantivos : - personales (yo, tú, me, se) – posesivos (mío, tuyo) – demostrativos (este, ese) – numerales (cuatro) – relativos (cuyo, que, quien) – indefinidos (nada, alguién, algo) – interrogativos (¿quién?,¿qué?) – exclamativos

VERBOS : expresan acciones, estados o procesos situados en un tiempo determinado. Se reconocen porque se pueden conjugar. Admiten variación de persona, número, tiempo y modo.

ADVERBIOS : son las palabras invariables que nombran circunstancias de lugar, tiempo, modo, cantidad, afirmación, negación o duda.

PREPOSICIONES Y CONJUNCIONES : palabras invariables que sirven para relacionar palabras o grupos de palabras.

INTERJECCIONES : palabras invariables que equivalen a una oración exclamativa y que sirven para expresar diferentes estados de ánimo.

EL SINTAGMA

Un sintagma está constituido por una o varias palabras que desempeñan una función concreta dentro de unidades mayores (oraciones). Entre las palabras que forman cada sintagma hay una principal o más importante (núcleo), que es la que da nombre a todo el sintagma, y que no puede faltar. Teniendo esto en cuenta, distinguimos los siguientes sintagmas :

SINTAGMA NOMINAL (SN) : - núcleo (N) = sustantivo o pronombre – determinante (D) = determinante que precede al sustantivo – adyacente (Ady) = adjetivos, SN o Const. Prep. – aposición (Ap) = sustantivo, SN.                    EJ : Las buenas intenciones de mi amiga Ana

                                                        MESTER DE CLERECIA

Los autores eran cultos y casi todos clérigos. La estrofa característica del mester de clerecía es la cuaderna vía. Sus temas son religiosos, filosóficos o didácticos, su intención es la de enseñar y divulgar una cultura al pueblo. Autores principales : - S.XIII Gonzalo de Berceo. Obra : Milagros de nuestra señora (milagros de la virgen a favor de sus devotos) – S.XIV Juan Ruiz, Arcipreste de Hita. Obra : El libro del buen amor (fracasos amorosos del arcipreste con partes religiosas, reflexiones didácticas, aventuras amorosas, fábulas y cuentecillos).

PROSA MEDIEVAL : aparece en el siglo XIII en coleciones de apólogos (relatos breves didácticos) de origen oriental (Calila e Dimna e Sendebar) donde se usa la técnica narrativa del relato enmarcado.   

En el siglo XIV aparece el primer prosista, don Juan Manuel, autor del conde Lucanor  con siguiente esturctura:

- MARCO NARRATIVO : conde Lucanor pide consejo a Patronio para gobernar su feudo

- RELATOS ENMARCADOS : Patronio aconseja al conde por medio de cuentos, de los que se desprende una enseñanza práctica o moraleja.

RESUMEN TEMA 2 INGLÉS 3ºESO : VOCABULARIO, SIMPLE PAST, VERB TO BE, COULD/COULDN'T

VOCABULARIO

CONFUSED = confundido       CROSS = enfadado, cruzar        DELIGHTED = encantado

EMBARRASSED = avergonzado   EXHAUSTED = agotado  RELAXED = relajado   SCARED = asustado

SURPRISED = sorprendido        UPSET = disgustado         DISAPPOINTED = decepcionado

EXCITED = alterado        FED UP = harto          IRRITATED = irritado      JEALOUS = celoso

LONELY = solo    NERVOUS = nervioso    DIVE = bucear   CLIMB = escalar   CRAWL = arrastrarse 

 FALL = caerse (de)   JUMP = saltar    RUN = correr     WALK = caminar   WANDER = andar sin rumbo 

ALONG = por, a lo largo de     AWAY FROM = lejos de      INTO = dentro de       ONTO = encima de   

OUT OF = fuera de    PAST = (del) pasado    ROUND = alrededor de   TOWARDS = hacia    OFF = de   

 DID YOU HAVE GOOD WEEKEND? = tuviste buen fin de semana? 

WHAT DID YOU DO? = que hiciste?

IT WAS (N’T) GREAT = estuvo/no estuvo genial

SIMPLE PAST, VERB „TO BE‟  (WAS/WERE)

Significa era, estaba, fue, estuvo. 

AFFIRMATIVE : I, he, she ,it was – we,you, they were

NEGATIVE : I, he, she, it wasn’t – we, you, they weren’t

INTERROGATIVE : was I, he, she, it ? – were we, you, they?

PASADO SIMPLE DEL RESTO DE VERBOS

Para hacer el pasado  tenemos que distinguir entre verbos regulares e irregulares. La dificultad sólo existe en el afirmativo, puesto que en la forma negativa o interrogativa se usa una forma común para todos los verbos. No hay un método para distinguir entre verbos regulares e irregulares. Los verbos irregulares son los de la lista de verbos. El resto serán regulares.

PASADO DE LOS VERBOS REGULARES : Se añade –ed a la palabra en infinitivo (finish-ed) nunca se añade otra cosa, ni siquiera hay cambios en he / she / it

REGLAS ORTOGRÁFICAS DE FORMACIÓN DEL PASADO REGULAR : - verbos que acaban en –e muda, sólo se añade –d ( bake-baked; hope-hoped) - verbos que acaban  en  consonante +  –y, la  –y se cambia por  –i antes de añadir –ed (study-studied; copy-copied) - verbos formados por consonante+vocal+consonante, se dobla la última consonante al añadir –ed (plan-planned, stop-stopped)

PASADO DE LOS VERBOS IRREGULARES : se usa la forma de la segunda columna de la lista de verbos irregulares para  todos  los pronombres (I, you, he...)

SIMPLE PAST. NEGATIVE AND INTERROGATIVE : no tienes problemas de que el verbo sea regular o irregular porque usamos el infinitivo del verbo

 NEGATIVE : sujeto + didn‘t + verbo en infinitivo (I didn‘t go to school yesterday)

INTERROGATIVE : did + sujeto + verbo en infinitivo? (Did you go to school yesterday?)

COULD / COULDN’T

COULD  (podía / sabía) : se refiere al pasado  (I could swim = yo sabía nadar)  

COULD  (podría) : algo posible (It could rain = podría llover)

COULD? (¿podría…?) : pedir permiso de modo formal (Could I leave now? = podría dejar ahora?)

COULDN’T (no podía/no sabía) : se refiere al pasado (I couldn‘t swim = no sabía nadar)

COULDN’T (no pudo) : algo imposible (It couldn‘t rain = no pudo llover)

RESUMEN TEMA 3 GALEGO 3º ESO : CANTIGA DE AMOR, CLASIFICACIÓN FORMAL ATENDENDO Á PRESENZA DE REFRÁN, ESTILO E LINGUAXE, SUFIXOS, ANÁLISE MORFOSINTÁCTICA, DITONGO, TRITONGO, HIATO

A CANTIGA DE AMOR

MÉTRICA :  para contar as sílabas de cada verso só se conta ata a última sílaba acentuada non se fan sinalefas, é moi frecuente o hiato. Dicimos que a rima é femia se a palabra final do verso é grave e que é macho se é aguda.

ANOTACIÓN DA RIMA E DA MÉTRICA : despois de cada verso escríbese a rima, asignando letras, por orde (a, b, c). Este proceso repítese en cada cobra (estrofa) - letras en minúscula menos o refrán que  vai en maiúscula - ao lado das letras ponse o número de sílabas e se e femia un apóstrofe.

                  CLASIFICACIÓN FORMAL ATENDENDO Á PRESENZA DE REFRÁN
CANTIGA DE REFRÁN : composicións que levan un ou varios versos que se repiten ao final de cada estrofa. Son as máis parecidas ás cantigas de amigo.

1.  CANTIGA DE MESTRÍA : non ten refrán e componse de tres ou catro cobras de sete versos heptasílabos, octosílabos ou decasílabos. Estas son máis parecidas ás composicións provenzais.
2. CLASIFICACIÓN FORMAL ATENDENDO Á DISTRIBUCIÓN DA RIMA
3. COBRAS UNISONANTES : repiten as mesmas rimas en todas as estrofas .
4. COBRAS SINGULARES : teñen rimas diferentes coa mesma distribución en cada estrofa.
5. COBRAS DOBRAS : as mesmas rimas en idéntica distribución cada dúas estrofas.
6. COBRAS ALTERNA : repiten unha combinación de rimas para as estrofas pares e outra para as impares.
7. RECURSOS
8. DOBRE : repetición dunha palabra ou grupo de palabras en posicións simétricas dunha estrofa
9. MORDOBRE : repetición, en posicións simétricas, dun mesmo lexema, con variación nos morfemas.  
10. COBRAS CAPCAUDADAS:o primeiro verso da segunda estrofa repite a rima do último verso da anterior.
11. COBRAS CAPFINIDAS : cando o primeiro verso da segunda cobra retoma algunha palabra ou secuen-
12. cia de palabras do último verso da anterior. Se ten refrán, o verso anterior ao refrán.
13. COBRAS CAPDENALS : dúas ou máis cobras posúen versos que comezan pola mesma palabra ou grupo de palabras.

ESTILO E LINGUAXE

- ARCAÍSMOS :  (irmana, louçana)

- SÍMBOLOS : Cervo = Namorado,virilidade masculina / cabelo da doncela = virxinidade / Auga = lugar de encontro dos namorados / verde piñeiro, verde herba = sensualidade da primavera

CAMPOS SÉMICOS

PANEXÍRICO : é o canto que a protagonista fai, da súa propia beleza ou da excelencia poética do seu

amigo.

- AMOR CORRESPONDIDO/INSATISFEITO : a moza expresa ledicia ou pena en función de como transcorre a súa relación amorosa.

- PROHIBICIÓN : ven definida pola imposibilidade do encontro entre os namorados. Esta imposibilidade é provocada unhas veces pola intervención da nai e outras, por causas de forza maior (servizo ao rei, forzas da natureza..)

SUFIXOS : son os morfemas derivativos que van despois do lexema. Poden ser facultativos, que varían só lixeiramente o significado do lexema (diminutivos, aumentativos, despectivos = casiña) ou derivativos, que poden crear palabras novas mesmo mudando a súa categoría gramatical (perigoso).

ANÁLISE MORFOSINTÁCTICA : consiste na análise completa dunha oración distinguindo, de forma gráfica, todas as súas categorías morfolóxicas e funcións sintácticas. Para realizar correctamente a análise morfolóxica, cómpre coñecer un conxunto de siglas e abreviaturas referidas á categoría e funcións, e tamén aos pasos en que esta análise se debe desenvolver : - categorías (subs, ppers, pdem, ppos, pcuan, pid, pint, pex, prel, art, adx, v, adv, prep, fn, fadx, fadv, fv, fprep, o) – funcións (DET, N, MOD, R, T, S, SE, P, OD, CR, OI, CCL, CCT, CCM, CCCANT, CCI, CCCOM, ATR, PVO, AX)

DITONGO : as palabras con ditongo tónico axústanse ás regras xerais de acentuación gráfica (diésel), agás as rematadas en ditongo decrecente, que nunca levan acento gráfico (ademais).

TRITONGO : as palabras con tritongo tónico axústanse ás regras xerais de acentuación gráfica (Biéitez), excepto as agudas, que nunca levan acento gráfico (actuais)

HIATO : as voces con hiato tónico seguen estas normas : - con dúas vogais abertas ou medias, seguen as regras xerais de acentuación (océano) – cunha vogal aberta ou media e unha vogal pechada (tónica), leva acento a pechada (saúde) – con dúas vogais pechadas (a segunda tónica), leva acento a segunda vogal (muíño)

OS PROGRAMAS DE RADIO : elabóranse, normalmente, a partir dun guión é un texto no que se recollen, de forma máis ou menos precisa, as palabras, os efectos sonoros e a música que aparecerá no programa.

LINGUA E SOCIEDADE : a pesar dos avances experimentados tras a instauración da democracia, a presenza do galego nos medios de comunicación é aínda escasa.

CANTIGA DE ESCARNIO E MALDICIR : é aquela na que o poeta busca a crítica e o humor. A de escarnio fai unha crítica encuberta (con ironías, xogos de palabras, dobres sentidos) e a de maldicir fai unha crítica directa e aberta

LÍRICA MEDIEVAL : a nosa produción lírica medieval complétase cos xéneros menores (pastorelas, tenzóns) e coas Cantigas de Santa María.

RESUMEN TEMA 1 MÚSICA 3º ESO : AS CALIDADES DO SON, A MÚSICA NA PREHISTORIA, A MÚSICA NAS ANTIGAS CIVILIZACIÓNS, AS ORIXES DA MÚSICA OCCIDENTAL

AS CALIDADES DO SON

DURACIÓN : longo /curto (figuras e silencios,puntillos, ligaduras, etc)

ALTURA : agudo / grave (pentagrama, claves musicais, notas musicais, alteracións, etc)

INTENSIDADE : forte /suave. Reguladores (crescendo, decrescendo, p, mf, f, etc.)

TIMBRE : informa do corpo que produce o sonido e de cómo o produce (indicando o instrumento)

A MÚSICA NA PREHISTORIA

Non sabemos con exactitude como se orixinou, pero si da súa existencia pola aparición dalgúns restos de instrumentos, así como de pinturas ou gravados de temática musical. Pénsase que puido xurdir como imitación dos sons da natureza, polos cambios de altura na linguaxe ou a partir dos sons realizados nas actividades cotidianas como a caza ou a recolección. Nun principio non usaban instrumentos musicais, utilizaban a súa voz ou a percusión corporal para elaborar melodías ou ritmos. Posteriormente foron introducindo obxectos como frautas e cornos feitos de ósos de animais, bucinas, maracas e tambores. Con estes instrumentos acompañaban danzas e cantos, principalmente de carácter relixioso ou máxico.

A MÚSICA NAS ANTIGAS CIVILIZACIÓNS

OS POBOS MESOPOTÁMICOS : a música en Mesopotamia estivo moi influenciada polas culturas de diversos pobos (sumerios, acadios, babilónicos ou asirios). As fontes que nos permiten coñecer a súa música son os documentos literarios, os relevos en pedra e os instrumentos atopados (a lira, a arpa, laúdes, frautas e trompetas rectas).  

OS EXIPCIOS : a sociedade exipcia deu moita importancia á música. Empregábase en diversas actividades cotiás, pero foi nos templos e nas cerimonias onde tivo un maior desenvolvemento. Os exipcios adoptaron instrumentos das civilizacións mesopotámicas, aínda que tamén perfeccionaron outros instrumentos (o sistro ou ferreñas de Isis, a arpa angular ou a trompeta recta, órgano hidráulico).

OS HEBREOS : a música hebrea recibiu moitas influencias das culturas veciñas (Exipto e Mesopotamia). O Antigo Testamento é a principal fonte para coñecer os instrumentos utilizados (kinnor ou arpa do Rei David, laúde, lira, ugab, shofar, jazozra).  

INDIA : na India, a maior fonte de información da música relixiosa son on Libros dos Vedas. Nestes libros recóllense himnos, pregarias e formas rituais.  Na música hindú o compositor propuña unha melodía (raga), un ritmo (talla) e unha nota pedal (kharaja), a partir destes elementos, os músicos improvisaban. Os instrumentos propiamente hindús son a frauta e o tambor.

CHINA : a música ocupaba un lugar importante na vida da China antigua, como amosa o feito de que todos os filósofos destacaron os valores morais da música para unha boa orde e goberno da sociedade. O coñecemento do repertorio da música chinesa realizouse a partir do Libro dos Documentos e do Libro das Cancións, escritos por Confucio, e do Libro dos Ritos. Entre os instrumentos máis destacados están o king, o gong, o kin e o cheng.

AS ORIXES DA MÚSICA OCCIDENTAL

 GRECIA : Para os gregos, a música era unha arte de orixe divina e, segundo a mitoloxía, os instrumentos musicais foron creados polos deuses. Non designaba únicamente a arte dos sons, pois a poesía e a danza tamén estaban englobados nesa denominación. Inventaron a notación musical alfabética (mediante letras). Os instrumentos gregos eran : - de percusión, usábanse para os dramas (krotala, kimbala, triángulos, pandeiretas, krupezion, tambores e pandeiros) - de corda (familia de liras coma phormix, barbitón, cítara e a lira; arpas de ángulo e de triángulo) – de vento (aulós, salpinx, siringa)     

ROMA : na música, o pobo romano asumiu e adaptou ás súas necesidades ao desenvolvido polos gregos. A música estaba presente en todo tipo de festas e actos, os teatros romanos imitaban tamén aos gregos, e neles se representaban obras e se daban concertos musicais e tamén existían os músicos da rúa. A maioría dos instrumentos gregos foron atopados polos romanos. Os instrumentos romanos eran : -de percusión (scabillium, crótalos, pandeiretas, ferreñas) – de corda (lira, laúde, arpa, cítara) – de vento ( órgano hidráulico de tubos, varios tipos de trompetas e trompas, diversas frautas como a tibia).   

RESUMEN DE SOCIAIS 3º ESO RÉXIMES DEMOCRÁTICOS E NON DEMOCRÁTICOS. AS COORDENADAS

RÉXIMES DEMOCRÁTICOS E RÉXIMES NON DEMOCRÁTICOS

Arbitrario significa imprevisible, polo tanto que non se sabe como nin porque decide. Exerce o poder sin someterse a unha norma concreta, é dicir, sin norma.

 Nunha democracia o poder está dividido entre institucións, pero nun réxime non democrático o poder está concentrado na persoa ou persoas que gobernan o país.

Pluralismo político significa distintos partidos políticos que representan e defenden as súas ideas.

Pluralidade política é a eliminación de todas as eleccións políticas, todos teñen que estar representados.

Nun réxime democrático o goberno está controlado pola lei (imperio da lei), polo Parlamento e polos cidadáns, pero nun réxime non democrático non existe o control do goberno, o goberno controla aos cidadáns.

Nun réxime democrático hai un recoñecemento explícito dos dereitos políticos, civís e sociais, pero nun réxime non democrático non se recoñecen os dereitos, sobre todo os políticos (como o dereito ao voto).

Nun réxime democrático os cidadáns participan decidindo e manifestando a súa opinión, manifestándose, pero nun réxime non democrático a opinión está controlada, polo tanto os cidadáns non poden expresar a súa opinión, non poden manifestarse e a súa opinión pode ser reprimida e perseguida volentamente; as votacións están manipuladas.

Nun réxime democrático o poder está controlado pola lei, pero nun rexime non democrático o poder é arbitrario.

- RÉXIMES DEMOCRÁTICOS : - división de poderes – pluralismo político – recoñecemento explícito de dereitos e liberdades individuais – participación política dos cidadáns e das cidadás

- RÉXIMES NON DEMOCRÁTICOS : - non hai división de poderes – non existe a pluralidade política – non se recoñecen a maioría dos dereitos individuais – o poder executivo exércese arbitrariamente

FORMAS DE ESTADO

 O réxime político é a forma na que participa a cidadanía e o recoñecemento dos dereitos, polo tanto pode ser democrático ou non democrático. En cambio a forma de estado é o tipo de institucións en que se organiza o poder do estado e tamén a organización territorial. As principais formas de estado son as monarquías e as repúblicas.

MONARQUÍA

 A monarquía é unha forma de goberno na que a máxima autoridade do Estado reside nunha soa persoa (familia real) que exerce esa autoridade de xeito vitalicio (ata que morre) e normalmente tamén de xeito hereditario.

DENOMINACIÓNS OU TÍTULOS : emperador (Xapón) – rei (España) – príncipe (Mónaco) – duque (Luxemburgo) – sultán (Omán) – emir (Kuwait)

COMO SE ACCEDE A COROA? : - POR HERENCIA (prodúcese entre pais e fillos). Nalgúns países hai diferenzas entre homes e mulleres, chámase discriminación. Pode haber dous tipos de discriminación, relativa (que as mulleres quedan por debaixo dos seus irmáns) e absoluta (ningunha muller pode reinar, só poden ocupar o trono homes, como nas monarquías árabes) – POR ELECCIÓNS (elíxeno os membros da familia real)

POR QUE EXISTEN AS MONARQUÍAS? : son unha herdanza histórica, polo tanto, é do pasado. Durante a Idade Media e a Idade Moderna foron aumentando o seu poder ata convertirse en monarquías absolutas. Cando no S. XIX se produce a Revolución Liberal, limítase o poder da monarquía, nalgúns países elimínase a monarquía e substitúese por unha república; noutros consérvase recortando o seu poder cunha Constitución (monarquía constitucional). Pouco a pouco a cidadanía foi participando cada vez máis na vida política ata chegar á democracia. Algunhas monarquías resistíronse e foron abolidas; outras   

aceptaron e continuaron existindo como monarquías parlamentarias. En España a monarquía foi rexeitada e derribada dúas veces, a terceira terminou aceptando a monarquía parlamentaria (actualmente)    

MONARQUÍAS QUE HAI ACTUALMENTE NO MUNDO : a monarquía foi a forma tradicional de estado en Europa, pero en moitos países desapareceu porque se resistiu á democracia (Francia, Portugal, Alemania, Italia, Grecia). As monarquías que existen en Europa son parlamentarias e democráticas (Suecia, Noruega, Dinamarca, Holanda, Bélxica, Gran Bretaña, España e pequenos estados como Luxemburgo, Mónaco e Lietcheinstein). En Asia houbo monarquías que subsistiron e son actualmente constitucionais (Xapón, Tailandia, Camboxa). No mundo árabe a monarquía foi a forma tradicional de estado e aínda hai varias monarquías (Arabia, Kuwait, e Marrocos). En América houbo dúas monar

quías que desapareceron (Brasil e México).

AS REPÚBLICAS

A república é unha forma de estado onde o poder non reside na familia real. Pode ser democrática ou non. Debe ter dous requesitos : - os cargos deben ser elixidos directa ou indirectamente polos cidadáns – que o seu cargo se renove periódicamente. Hai dous tipos de repúblicas :

- REPÚBLICA PARLAMENTARIA : o Parlamento elixe ao goberno e os cidadáns elixen ao presidente. O poder é arbitral e limitado, por iso é pouco coñecido. O poder do presidente da república é semellante ao do Parlamento.

- REPÚBLICA PRESIDENCIAL : os cidadáns elixen ao Parlamento e ao presidente. O presidente ten o poder executivo e o Parlamento ten o poder lexislativo. Ningún dos dous pode distribuirse, o presidente non pode cambiar ao Parlamento, nin o Parlamento ao presidente.

Tamén hai repúblicas non democráticas que son aquelas na que o presidente da república é un dictador. Pode haber eleccións, pero son amañadas e así gaña o dictador. En América latina as repúblicas xa son democráticas, casi todas son presidencialistas.

ESTADOS UNITARIOS

O poder principal está no goberno central e no goberno federal o poder procede de cada territorio. O poder central pode trasladar competencia aos territorios e no federal ao revés. España é un estado unitario pero descentralizado porque o poder central trasladou competencias aos territorios (comunidades autónomas) que son 17. Desas 17, 7 son uniprovinciais (Asturias, Cantabria, A Rioxa, Madrid, Murcia, Navarra e Baleares). As outras 10 (Galicia, País Vasco, Castela e León, Castela a Mancha, Canarias, Cataluña, Aragón, Comunidade Valenciana, Andalucía e Estremadura). Hoxe máis da metade dependen das comunidades autónomas (educación e saúde). O goberno central mantén relacións con outros países, imparte xustiza, economía e fiscalidade.

COORDENADAS

A latitude (norte e sur) vai de 0ºC a 90ºC. Os paralelos chámanse trópicos. Hai dous, un no hemisferio norte (trópico de cáncer) e outro no hemisferio sur (trópico de capricornio). Os dous están a 23ºC. O círculo polar está a 66ºC e o poalr ártico a 90ºC.

A lonxitude (leste e oeste). Os paralelos están marcados polos meridianos. Hai un meridiano 0. A lonxitude ten de 0ºC a 180ºC e hai que indicar sempre leste ou este.