resumen tema 6 francés 3º eso : OÚ, EN, Y, PAÍSES MASCULINOS, FEMENINOS Y PLURALES

OÚ (donde): se utiliza para reemplazar un nombre que indica un lugar o que indique el tiempo (día, mes, año, etc.)   (Nantes est la rue où j’habite = Nantes es la ciudad donde vivo – Le mercredi est le jour où nous avons sport = el miércoles es el día donde tenemos deporte)  

EN : reemplaza du/de la/ de l'/ des + aliment (tu veux de la confiture? Non merci, je n’en veux pas) – reemplaza faire du/de la/ de l'/ des + activité (tu fais du basket? Oui, j’en fais avec Richard) – se usa para exprimir cantidades (Tu as pris des photos? Oui, j’en ai pris beaucoup)     

Y :  reemplaza un nombre de lugar (Comment tu vas á la patinoire? J’y vais á vélo)

El pronombre y se pone  :

- antes del verbo en presente y imparfait – antes del auxiliar del passé composé – entre aller y l’infinitivo  

No se pone y con el verbo aller en futuro (Sophie est allée en ville? Elle ira cet aprés-midi.)  

  PAÍSES MASCULINOS (nunca acaban en –e) QUE EMPIEZAN POR CONSONANTE : LE Maroc, Portugal, Brésil, Canada, Japon, Sénégal, Niger, Congo, Quebec, Kenya, Gabon

- Ir a/ Estar, vivir en = AU  (je suis au Maroc)  - Venir de = DU  (je viens du Maroc)

PAÍSES MASCULINOS (nunca acaban en –e) QUE EMPIEZAN POR VOCAL : L´Iran, Israel

- Ir a/ Estar, vivir en = EN (J´habite en Iran) - Venir de = D´ (Je reviens d´Iran)

PAÍSES FEMENINOS (terminan en –e) : LA Belgique, France, L’ Espagne, L’ Italie, Tunisie, Suisse, Guinée, Gréce, L’ Algérie, L’ Allemagne

- Ir a/ Estar, vivir en = EN (Je vais en Belgique) - Venir de = DE (Je viens de Belgique)

PAÍSES PLURALES : LES Pays- Bas, États-Unis

- Ir a/ Estar en = AUX (Je vis aux Pays- Bas) - Venir de = DES (Je reviens des Pays- Bas)

 MONACO – MADAGASCAR : no llevan artículo 

resumen sociais 3º eso CAPITALISMO E GLOBALIZACIÓN

1. Que é un sistema económico? Cal é o sistema económico actual e como pode definirse?

Un sistema económico é unha forma de organizar a actividade económica dun país. O sistema económico actual é o capitalismo, é un sistema de produción caracterizado pola propiedade privada dos medios de produción, a procura do beneficio máximo e o mercado libre, suxeito ao equilibrio entre a oferta e a demanda e onde predomina o capital sobre o traballo.

  2. Que é a economía de mercado e como funciona no capitalismo? 

A economía de mercado é o intercambio de bens e servizos. No capitalismo a lei da oferta e demanda son as que determinan os prezos sen intervención do goberno.   

3. Que características presentan capital e traballo no capitalismo? Como se reparte a riqueza entre eles? Por que?

O capital é todo o que se necesita para producir bens e servizos, agás traballo. No capitalismo o produto é o resultado de aplicar traballo sobre capital. O traballo é unha mercadoria no capitalismo, véndeno os traballadores e cómprano as empresas. A riqueza queda en mans do capital e o traballo leva á riqueza, polo que o traballador recibe o salario e o empresario o beneficio. 

4. Sinala os efectos económicos, sociais e territoriais do capitalismo.

 O capitalismo orixina desigualdade,  porque non reparte a riqueza, xa que queda concentrada no capital. A efecto social, hai un grupo que organiza a riqueza (os propietarios acumulan riqueza) e o outro queda sen ela. Territorialmente o capital tamén vai acumulando riqueza.

5. Explica as diferencias entre o sistema de produción fordista e o flexible.

O sistema fordista consiste en producir moito e igual, e prodúcese para vender. O sistema flexible consiste en producir moito, diferente e oportunamente, e véndese para producir. No flexible é necesaria unha maquinaria máis avanzada para adaptarse aos cambios e traballadores mellor preparados para atender 

eses cambios.

6. ¿Qué tipo de empresa é Inditex e por que? En que sectores de actividades se empraza?

Inditex é unha multinacional no sector secundario e terciario, presente en máis de 70 países.

7. Indica algunhas claves de Inditex para incrementar as súas vendas.

Inditex adáptase a demanda de roupa que está á moda, vende roupa a prezos accesibles, fabrica unha cantidade reducida de cada talla, vende o que deseña e aumenta as actividades de maior valor e delega as de menos valor. Esas actividades moitas veces realízanse onde a man de obra é moi barata.

8. ¿Cómo conseguen as empresas flexibles aforrar costos sen fabricar grandes cantidades de produtos iguais?

Conségueno grazas a unha tecnoloxía que diferencia unha parte común e específica, que é a que ten que ser flexible. Os traballadores deben traballar con rapidez e en equipo.

9. Explica os dous factores que contribúen á creación do mercado mundial e á globalización xeral da economía.

- o transporte e a comunicación : que permiten mover grandes cantidades de capital e de produtos polo mundo. Para que non encarezca os produtos, necesitamos transporte rápido e barato e levar moita cantidade.

-  suprimindo normas : facer máis libre o comercio entre os países, que é impulsado por organismos internacionais.

10. ¿Qué significa terciarización da economía? Pon algún exemplo.

Proceso de crecemento das actividades que comprende o sector terciario ou de servizos debido a que o consumo é cada vez maior. Por exemplo, Inditex fabrica e vende os seus propios produtos.

11. Elabora unha listaxe de seis marcas de produtos, bens ou servizos, que consuman habitualmente xoves de todo o mundo.

Coca-cola : bebida, secundario – Mc Donald’s : terciario – Nike : secundario – Adidas : secundario – Lewy’s : secundario – Apple : secundario – Anaya : sector editorial – Channel : secundario

12. Argumenta dous aspectos concretos positivos e outros dous negativos da mundialización cultural.

Os aspectos negativos son que temos saturación de produtos do exterior e pódense perder as nosas pro

pias culturas. Os aspectos positivos son que podemos comprar os mesmos produtos en todos os países

porque o poder das multinacionais e a influencia da publicidade permite a comercialización dos mesmos

produtos en todo o mundo e que temos maior coñecemento dos pobos e sociedades afastados grazas ás redes de información xa que se democratiza a información e hai comunicación a distancia.

13. ¿Que son indicadores de desenvolvemento? Explica os catro principais.

Os indicadores de desenvolvemento son medidas para cuantificar o grado de riqueza económica e benestar social das poboacións e facilitar comparacións entre países ou territorios. Os catro principais son :

- Produto interior bruto (PIB) : expresa o valor dos bens e servizos producidos por un país nun ano, é o conxunto da riqueza.

 - Índice de Desenvolvemento  Humano (IDH) : faino a ONU e mide a riqueza e o benestar da poboación.

- Esperanza de vida : a vida media é os 70 anos, pero no norte (ricos) pasa de 80 e no sur (pobres) non chegan aos 50.

- Consumo diario de calorías : mide a nutrición. Son necesarias 2500 calorías ao día, pero no norte cómese 1/3 parte máis e no sur o 50% menos.

14. ¿Quen son os pobres no mundo desenvolvido e por que causas? Como é pobre unha persoa en España con ingresos maiores a outra non pobre en Polonia?

Os pobres no mundo desenvolvido son os desempregados, os imigrantes e os vagabundos.  Estes grupos forman bolsas de probeza, é pobre o que teña ingresos inferiores ao 50% da renda nacional.   Con pouco diñeiro pódese vivir nun país pobre, porque os servizos custan menos, por iso unha persoa con 8000 dolares ao ano é pobre en España pero sería rica en Polonia.

15. Sinala tres diferenzas importantes entre países do norte e do sur.

 No norte hai PIB elevado e no sur hai PIB reducido  –  no norte hai tecnoloxía propia e no sur hai unha gran dependencia económica – no norte hai escolarización universal e no sur hai unha gran taxa de analfabetización  

16. Explica cada un dos catro intercambios entre centro e periferia no diagrama da páxina 200, indicando en cada un quen resulta beneficiado e por que.

O centro intercambia coa periferia manufacturas de alto valor e servizos por materias primas ou manufacturas simples – o centro fai inversións de capital e préstamos á periferia a cambio  de xuros -  o centro toma as decisións e a periferia obedece  - a periferia manda ao centro técnicos,  especialistas e turistas    a cambio de man de obra non cualificada.  Todo isto beneficia  ao centro xa que así conseguen produción e consumo, gran poder adquisitivo,  desenvolvemento tecnolóxico e disfrutan dos beneficios que lles supón o seu poder.

17. Reordena, explica e relaciona estas causas do subdesenvolvemento : dependencia tecnolóxica, intercambio desigual, dificultades políticas e débeda externa.

A dependencia tecnolóxica  e as dificultades políticas que ten a periferia acentúan a súa débeda externa,     e todo debido ao intercambio desigual entre centro e periferia, xa que a periferia vende máis barato do que compra.

18. ¿Que é o comercio xusto e por que resulta tan reducido actualmente?

O comercio xusto é o comercio que rompe o intercambio desigual, trátase de comprar produtos polos que se pagaron salarios xustos e que se obtiveron  respectando o medio ambiente. O comercio xusto está pouco elaborado, só algunhas organizacións intentan financialo.  

19. Vocabulario : ONG. Comercio xusto.

O comercio xusto é unha forma alternativa de comercio promovida por varias ONG e promoven unha relación comercial xusta entre produtores e consumidores.  O que defende o comercio xusto é que os produtores formen parte de cooperativas ou organizacións e que funcionen democráticamente, rexeitando a explotación infantil e que haxa igualdade entre homes e mulleres. 

TODA LA TEORÍA DE INGLÉS DE 3º ESO : PRESENT SIMPLE, PRESENT CONTINUOUS, SIMPLE PAST, PAST CONTINUOUS, PAST SIMPLE/PAST CONTINUOUS, PRESENT PERFECT, WILL/WON'T, ADVERBS OF FREQUENCY, COULD/COULDN'T, ADVERBS, HAVE TO, SOME/ANY, MUCH/MANY/A LOT OF/HOW MUCH…?/ HOW MANY…?, COMPARATIVEA ND SUPERLATIVE ADJECTIVES, TOO/ENOUGH

PRESENTE SIMPLE (yo juego)

AFIRMATIVA :  I/you/we/they play – he/she/it plays

NEGATIVA :   I/you/we/they don’t play - he/she/it doesn’t play

INTERROGATIVA : Do I/you/we/they play? – Does he/she/it play?

RESPUESTAS BREVES AFIRMATIVAS Y NEGATIVAS : Yes,I/you/we/they do – Yes, he/she/it does – No, I/ you/ we/they don’t – No, he/she/it doesn’t

REGLAS : Los que terminan en conconante + -y cambian la –y por –ies (study/studies), si el verbo termina en vocal + -y, solo se añade –s (play/plays) - si el verbo termina en  -s, -ch, -sh, -x, -o, -z, se añade –es (watch/watches – go/goes) - el verbo have es un verbo irregular (he/she/it/ has no haves)

BE (ser, estar) : I am (I’m) – he/she/it is (he’s/she’s/it’s) – you/we/they are (you’re(we’re/they’re)

HAVE GOT (tener, se usa para expresar posesión y para describir el aspecto físico) : I/you/we/ they have got (I’ve/you’ve/we’ve/they’ve) – he/she/it has got (he’s/she’s got)

Pistas : always, often, usually, every…, sometimes

PRESENTE CONTINUO (estoy leyendo)

AFIRMATIVA : I’m reading – he/she/it’s reading – you/we/they’re reading

NEGATIVA :  I’m not reading – he/she/it’s not reading – you/we/they aren’t reading

INTERRROGATIVA : Am I reading? – Is he/she/it reading? – Are you/we/they reading?

REGLAS : con la mayoría de los verbos, se añade –ing al infinitivo (eat/eating – speak/speaking) - los verbos acabados en una –e muda pierden la –e antes de añadir –ing (write/writing) - en los mo- nosílabos acabados en una consonante precedida de una sola vocal, la consonante se duplica y se añade –ing (run/running – chat/chatting) - los verbos que terminan en –y se le añade –ing conservan do la –y (play/palying)

PISTAS : now, at this moment.

SIMPLE PAST (yo comía)

VERB „TO BE‟ (era, estaba, fue, estuvo) : afirmativa (I, he, she ,it was – we,you, they were) - negativa  (I, he, she, it wasn’t – we, you, they weren’t) - interrogativa : (was I, he, she, it ? – were we, you, they?)

OTROS VERBOS : afirmativa (se añade –ed al verbo en infinitivo) – negativa (I,he, she, it, we, you, they didn’t eat) – interrogativa (did I,he, she, it, we, you, they eat?      

REGLAS VERBOS REGULARES : - verbos que acaban en –e muda se añade –d ( bake-baked; hope-hoped) - verbos que acaban en consonante +  –y, la  –y se cambia por –i antes de añadir –ed (study-studied; copy-copied) - verbos formados por consonante + vocal + consonante, se dobla la última consonante al añadir –ed (plan-planned, stop-stopped)

REGLAS VERBOS IRREGULARES : hay que saber la 2ª columna  

PISTAS : ago, yesterday (ayer), last year/month/week/Sunday…(el año/mes/semana/lunes…pasado)

PAST CONTINUOUS (estaba comiendo)

AFIRMATIVA : I/he/she/it was eating  -  we/you/they were eating

NEGATIVA :  I/he/she/it wasn’t eating  -  we/you/they weren’t eating

INTERROGATIVA : Was I/he/she/it  eating? – Were we/you/they eating?

PAST SIMPLE / PAST CONTINUOUS

La acción del pasado continuo, que es la que dura, se ve interrumpida por la acción del pasado simple, que es la corta.  

PISTAS CONTINUO : while, as (mientras) (As we were going home, I looked at Helen = Mientras íbamos para casa, mire a Helen)  

PISTAS SIMPLE : suddenly (de repente), when (cuando)  (I was looking at the magazine when I saw Helen = Estaba mirando las revistas cuando vi a Helen)

PRESENT PERFECT (yo he comido)

AFIRMATIVA : I/you/we/they have eated – he/she/it has eated

NEGATIVA : I/you/we/they haven’t eated – he/she/it hasn’t eated

INTERROGATIVA : have             I/you/we/they eated? – has he/she/it eated?

Para los verbos irregulares tienes que saber la 3ª columna (participios)

PISTAS : ever (alguna vez en mi vida), never  (nunca), before (antes), after (después), already (ya),

since  (desde), for (durante), just, se usa para hablar de una acción que acaba de producirse (sujeto + have/has + just + participio pasado del verbo principal)

WILL/WON’T

WILL y WON’T se usan para hablar del futuro (I’ll pone you tonight = te llamaré esta noche – She won’t be at the party today. She’s ill = Hoy no irá a la fiesta. Está enferma)  

AFIRMATIVA : sujeto + will (´ll) + infinitivo del verbo

NEGATIVA : sujeto + won´t + infinitivo del verbo

 INTERROGATIVA : Will + sujeto + infinitivo del verbo?

FIRST CONDITIONAL (si no estudiamos, no aprobaremos los exámenes)

if + sujeto + verbo (present simple) + sujeto + will + verbo infinitivo

 (If you win, we will (we’ll) go to the café = Si ganais vosotros, os acompañaremos a la cafetería)

ADVERBS OF FREQUENCY

NEVER = nunca   HARDLY NEVER = casi nunca   SOMETIMES = a veces   OFTEN = a menudo

USUALLY= generalmente   ALWAYS = siempre

- se colocan delante del verbo (we usually go to the shopping centre on Saturday)

-  en el caso del verbo be se colocan detrás (my sister is never at home)

COULD / COULDN’T

COULD  (podía / sabía) : se refiere al pasado  (I could swim = yo sabía nadar)  

COULD  (podría) : algo posible (It could rain = podría llover)

COULD? (¿podría…?) : pedir permiso de modo formal (Could I leave now? = podría dejar ahora?)

COULDN’T (no podía/no sabía) : se refiere al pasado (I couldn‘t swim = no sabía nadar)

COULDN’T (no pudo) : algo imposible (It couldn‘t rain = no pudo llover)

ADVERBS

- la mayoría se forma añadiendo –ly (quick/quickly – bad/badly – slow/slowly – careful/carefully)

- los adjetivos que terminan en –y cambian la –y por –i (noisy/noisily – funny/funnily – pretty/prettily – happy/happily)

- el adverbio derivado de good es well

- algunos adjetivos y adverbios presentan formas idénticas (late/late – early/early – fast/fast)

HAVE TO

 Have to expresa la obligación o la necesidad de hacer algo. (I/you/we/they have to help – he/she/it has to help) Have to help = tener que ayudar

SOME AND ANY

Some y any se usan con sustantivos contables e incontables

SOME : significa ALGÚN/O/A, ALGUNOS/AS, UNOS/AS, UN POCO DE, ALGO DE y se usa en frases afirmativas (I’ve got some bananas = Tengo unos plátanos)

ANY : significa NINGÚN/A, NADA DE y se usa en frases negativas e interrogativas (We haven’t got any potatoes = No tenemos patatas/ninguna patata – There isn’t any tea = No hay nada de té)

MUCH, MANY, A LOT OF, HOW MUCH…?, HOW MANY…?

MUCH : significa MUCHO/A y se usa con sustantivos incontables en frases negativas o interrogativas.

(Is there much coffe? Yes, but there isn’t much milk = ¿Hay mucho café? Sí, pero no hay mucha le-

che)

MANY : significa MUCHOS/AS y se usa en sustantivos contables en plural en negativas o interrogativas.

(Are there many hamburgers? No, and there aren’t many sandwiches either = ¿Hay muchas hamburguesas? No, y tampoco hay muchos sandwiches)

A LOT OF : significa MUCHO/A, MUCHOS/AS y se usa con sustantivos contables e incontables en afir

mativa (There’s a lot of washing. There are a lot of dirty glasses = Hay mucha ropa para lavar. Hay muchos vasos sucios)

HOW MUCH…? : significa ¿CUÁNTO/A? y se usa con sustantivos incontables (How much money have you? = ¿Cuánto dinero tienes?)

HOW MANY…? : significa ¿CUÁNTOS/AS? Y se usa con sustantivos contables plural (How many books did she buy? = ¿Cuántos libros compró?)

COMPARATIVE AND SUPERLATIVE ADJECTIVES

- El comparativo y superlativo de los adjetivos de una sílaba se forman agregando las terminaciones –er y -est (long = longer - longest)

- Los adjetivos que terminan con vocal seguida de una consonante duplican la consonante final antes

de agregar las terminaciones -er o –est (hot = hotter – hottest)

- Los adjetivos de dos sílabas que terminan en -y cambian la y por i y agregan las terminaciones -er o 

-est (pretty = prettier – prettiest)

- En el caso de adjetivos de dos o más sílabas (excepto aquellos terminados en -y) el comparativo y superlativo se forman con more y most (beautiful>>more beautiful>>most beautiful)

- los comparativos y superlativos "irregulares" cambian totalmente (good >>better>>best - bad>>worse >>worst - far>>further>>furthest)

- cuando se quieren comparar distintos grados de una cualidad, se usa than detrás del adjetivo en grado comparativo (Ann is prettier than Beth = Ann es más guapa que Beth)

- el superlativo exige colocar el artículo the delante del adjetivo (nice = the nicest – hot = the hottest – important = the most important)

TOO AND ENOUGH

TOO : significa DEMASIADO y se utiliza con adjetivos se utilizan con sustantivos (She didn’t speak to Daniel. She felt too nervous = No habló con Daniel. Estaba demasiado nerviosa)

ENOUGH : significa LO BASTANTE, LO SUFICIENTEMENTE y se se coloca delante de sustantivos pero detrás de adjetivos (I can’t reach that shelf. I’m not tall enough = No llego a esa estantería. No soy lo bastante alto)

OS SENTIDOS E O APARELLO LOCOMOTOR BIOLOXÍA 3ºESO

OS RECEPTORES SENSORIAIS

Os receptores sensoriais son estruturas formadas por células nerviosas, especializadas en captar estímulos e transformalos en  impulsos nerviosos. Tipos de receptores segundo o estímulo que reciben :

- MECANORRECEPTORES : cambios de presión

- TERMORRECEPTORES : cambios de temperatura

- QUIMIORRECEPTORES : substancias químicas

- FOTORRECEPTORES : sensibles á luz.

- NOCICEPTORES : presións internas, son responsables da dor.

Tipos de receptores segundo a súa localización :

- INTERNOS (interorreceptores) : informan sobre o estado e funcionamento de órganos internos.

- EXTERNOS (exterorreceptores) : captan estímulos exteriores, están na superficie do noso corpo.  

O SENTIDO DA VISTA

 O ollo é o órgano que permite o sentido da vista. Trátase dun globo esférico que contén líquidos (humor acuoso e vítreo) que lle dan forma ao ollo. Está formado por :

ÓRGANOS ANEXOS (protexen o ollo e permiten o seu movemento) : cellas, pálpebras, pestanas, aparello lacrimal e músculos dos ollos

GLOBO OCULAR : ten 3 capas : esclerótica, coroide e retina.  

FUNCIONAMENTO  DO OLLO

 A luz entra pola córnea, atravesa a pupila (que regula a intensidade da luz), cruza o cristalino (que enfoca segundo a distancia) e incide sobre a retina formando unha imaxe invertida sobre a mesma. A retina (que é fotosensible) transforma a imaxe en impulsos nerviosos que sae a través do nervio óptico ata o cerebro. A nosa visión é binocular (enfoque dos dous ollos).

ENFERMIDADES DOS OLLOS : - hipermetropía : a imaxe enfocada fórmase detrás da retina, o globo ocular é máis curto, non se ve ben de cerca. - miopía : o globo ocular é máis alongado. Non se ve ben de lonxe. - astigmatismo : incorrecta curvatura da córnea. - cataratas : na córnea hai zonas máis opacas, non son transparentes. - glaucoma : a presión intraocular é moi alta e produce cegueira. - conxuntivite : inflamación do tecido conxuntivo. 

HIXIENE  DOS OLLOS : lavar, boa luz, distancias adecuadas, evitar ler en movemento, revisións médicas

O SENTIDO DO OÍDO

os oídos son os órganos da audición e do equilibrio. Distínguense 3 partes :

OÍDO EXTERNO :  - Pavillón da orella (repregamentos cartilaxinosos) - conduto auditivo externo (con glándulas que producen o cerume) 

OÍDO  MEDIO : -cadea de osiños (martelo, bigornia e estribo que conectan o tímpano co oído interno)

OÍDO  INTERNO : - a trompa de Eustaquio (comunica o oído coa farinxe e  equilibra a presión a ambos lados do tímpano) - canais semicirculares (sentido del equilibrio) - cóclea ou caracol (sentido auditivo)

FUNCIONAMENTO  DO OÍDO

- AUDICIÓN : os sons recólleos o pavillón auditivo que os transmite ao tímpano a través do conducto auditivo facendoo vibrar. O tímpano transmite esa vibración a través da cadea de osiños ata os líquidos do caracol onde se atopan os mecanorreceptores sensibles que converten o estímulo en impulsos nerviosos polo nervio auditivo ata o cerebro.

- EQUILIBRIO : cando nos movemos móvese o líquido que enche os canais semicirculares. Este movemento é captado por unhas células ciliadas que informan ao cerebro e ao cerebelo, a través do impulso nervioso.    

ENFERMIDADES DO OÍDO : -  otitis : inflamación do oído medio. - síndrome de Meniere : afección do oído interno. Afecta ao equilibrio e a audición.

HIXIENE  DO OÍDO : limpar con auga e xabón, evitar música moi alta, non introducir obxectos.

 O SENTIDO DO TACTO

Os receptores do tacto están na pel. A pel ten  2 capas :

- EPIDERME : é a capa exterior, formada por tecido epitelial e células mortas, que teñen queratina que  

impermeabilizan a pel.  

- DERME : é a capa interior, formada por tecido conxuntivo, que proporciona elasticidade a pel. Na derme   desenvólvense os pelos onde están as terminacións nerviosas libres de dor e onde atopamos os corpúsculos táctiles. Son cuatro : - de Meissner (que detectan contacto) - de Vater-Pacini  (detectan presión) -   de Krause (detectan frío) - de Rufini (detectan calor).

ENFERMIDADES DA PEL :  - urticaria : reaccións alérgxica que producen manchas, ronchas, etc. - psoriase : descamación da pel.

O SENTIDO DO OLFACTO

O sentido do olfacto está no epitelio da mucosa nasal denominada pituitaria. Nela hai 2 rexións :  

- PITUITARIA VERMELLA (na parte inferiror) : contén abundantes capilares sanguíneos para quentar o aire que inspiramos.

- PITUITARIA AMARELA (na parte superior) : contén os receptores olfactivos que forman  o bulbo olfactivo.

 ENFERMIDADES DAS FOSAS NASAIS : - Rinite : inflamación da mucosa nasal.

O SENTIDO DO GUSTO

Os receptores do gusto atópanse nas papilas gustativas da lingua, do padal, da farinxe e da larinxe. As papilas detectan catro tipos de sabores : doce, salgado, ácido e amargo.

 

O APARELLO LOCOMOTOR

O aparello locomotor é o encargado de realizar as respostas motrices elaboradas polo sistema nervioso,

ademáis de ser o soporte interno do organismo e favorecer os movementos. Está formado polo sistema esquelético e polo sistema muscular :

- SISTEMA ESQUELÉTICO (parte pasiva) : é o responsable de soster o corpo, protexer os órganos vitais, servir de inserción aos músculos e fabricar as células sanguíneas na médula ósea. Está formado polo esqueleto (ca beza, tronco e extremidades) que é un conxunto de ósos con articulacións e ligamentos que permiten a súa unión.    

- SISTEMA MUSCULAR (parte activa) : produce os movementos, mantén a postura e permite a mímica. Está formado polos músculos e os tendóns.

OS ÓSOS

 Os ósos son órganos vivos formados por células, que se nutren e medran. Están compostos por coláxeno, sales de calcio e fósforo. Todo esto forma o tecido óseo que pode ser esponxoso (parte interna) e compacto (parte externa). Os ósos segundo a súa forma poden clasificarse en : - ósos planos (omo- 

plata, cranio) - ósos curtos (vértebras) – ósos longos (tibia, fémur, úmero)

 A zona central do óso chámase diáfise (dentro ten a medula ósea amárela) e os dous extremos chá- manse  epífise. Externamente están recubertos dun tecido chamado periostio. Ao nacer o esqueleto é de cartilaxe, despois a cartilaxe transfórmase en óso nun proceso chamado osificación. Este proceso ter- mina arredor dos 16 anos nas mulleres e 18 nos homes.   

ARTICULACIÓNS

Os ósos únense uns a outros por medio das articulacións. Poden ser de tres tipos :

- INMÓVILES : non se permite un desprazamento entre un óso e outro. Tamén se chaman suturas.  

- SEMIMÓBILES : unen fortemente os ósos por medio de ligamentos e tendóns aínda que se permite un  certo desprazamento entre os ósos. Entre vértebra e vertebra están os discos invertebrais.  

- MÓVILES :  permiten unha gran variedade de movementos entre os ósos que as forman. Os ósos únense por medio de ligamentos e entre ambos hai un cartilaxe articular. Ademáis entre os ósos hai  unha bolsas de líquido sinovial que actúa como lubricante.    

OS MÚSCULOS

Os músculos están formados por células alongadas denominadas fibras musculares. Os músculos son

capaces de contraerse e relaxarse, aumentando e disminuindo a súa lonxitude e provocando movementos. Existen tres tipos de músculos :  

- MÚSCULOS LISOS : é de contracción lenta e involuntaria e está formados por fibras musculares lisas (tubo dixestivo, vasos sanguíneos).

- MÚSCULOS CARDÍACOS : é de contracción rápida e involuntaria e están formados por fibras musculares estriadas (miocardio).  

- MÚSCULOS ESQUELÉTICOS : é de contracción rápida e voluntaria e realizan o movemento do esqueleto xunto ao sistema esquelético. Está formado por fibras musculares estriadas e cada unha rodéase dun ha fina capa de tecidos conxuntivos denominado endomisio. Estas fibras agrúpanse formando feixes musculares que están envoltos por un tecido chamado perimisio. Estes feixes agrúpanse para formar os músculos e están envoltos por un tecido chamado epimisio. Estas fibras prolónganse nos extremos dos músculos formando os tendóns, que unen os músculos cos ósos.

CLASIFICACIÓN DOS MÚSCULOS POLA FORMA : - anulares (esfínter) – planos (pectoral)  -  fusifor- mes (bíceps) - orbiculares (ollo)

CLASIFICACIÓN DOS MÚSCULOS POLA FUNCIÓN : - Flexores e extensores (bíceps e tríceps) - abdutores e adutores (afastan ou achegan unha extremidade ao eixe corporal) - pronadores e supinadores (xiran unha extremidade) - elevadores e depresores (levantan ou baixan partes do cuerpo) - esfínteres e dilatadores  (cerran ou abren orificios)

MOVEMENTOS

Os movementos prodúcense pola acción combinada entre os músculos e os ósos. Os músculos insértan- se nos ósos por medio de tendóns, cando o músculo se contrae tira do óso sobre o que está anclado e móveo. Como os ósos están en contacto por medio da articulación, e esta fai de punto de apoio produce- se o movemento. Os músculos realizan os movementos por pancas. No corpo podemos encontrar tres tipos de pancas segundo sexa o seu punto de potencia (P- punto onde se aplica a forza), o seu punto de resistencia (R- lugar onde aparece a forza que queremos vencer) e o seu punto de apoio (A- lugar onde nos apoiamos para realizar o movemento). Hai tres tipos de pancas:

- PANCA DE PRIMEIRO XÉNERO : o punto de apoio está no centro (pescozo)

- PANCA DE SEGUNDO XÉNERO : o punto de apoio está nun extremo e a potencia no outro (tobillo)  

- PANCA DE TERCEIRO XÉNERO : o punto de apoio está no extremo e a potencia no centro (brazo).

AS LESIÓNS DO APARELLO LOCOMOTOR : - fracturas - distensións e escordaduras – luxacións - contracturas musculares.

HÁBITOS SALUDABLES : - facer exercicio físico (quecemento) - alimentación equilibrada - calzado adecuado - ter unha postura adecuada - espaldas rectas ao levantar peso – non cargar excesivo peso nas espaldas