A CÉLULA UNIDADE DE VIDA bioloxía 4º eso

                                           O DESCUBRIMENTO DA CÉLULA

S. XVII : O descubridor da célula foi Robert Hooke, observou unha lámina de cortiza e viu celiñas xeométricas ás que chamou células. Despois Leeuwenhoek descubriu células vivas e microorganismos na auga e chamounos animáculos.   

S. XIX : o botánico Schleiden e o zoólogo Schwann descubriron que todos os seres vivos estaban formados por células. Enunciaron a Teoría Celular :

  - A célula é a unidade vital , funcional e xenética (contén o material xenético dun ser vivo) dos seres vivos – Tódalas células proceden doutras células 

Ramón y Cajal cos seus estudos sobre o tecido nervioso, demostraron que as neuronas eran individuais e tamén cumpría a teoría celular. Os virus non cumpren a teoría celular.    

                                                            

                                                    OS NIVEIS DE ORGANIZACIÓN
Son os distintos graos de complexidade estrutural da materia, gardan unha relación xerarquizada. Cada nivel engloba ó anterior. Distinguimos :

NIVEIS ABIÓTICOS (non están vivos) : - 1) nivel subatómico : formado por protóns, neutróns, elec- tróns - 2) nivel átomico : formado por átomos (Na, K, Fe, O…) – 3) nivel molecular : formado por moléculas que están formadas por átomos unidos por enlaces químicos, coma a auga, o ácido clorhídrico (HCl)…

NIVEIS BIÓTICOS (exclusivos da materia viva) :

4) nivel celular : son as células (procariota ou eucariota)

5) nivel pluricelular : formados por máis dunha célula. Divídese en 4 subniveis : - tisular (tecidos) : os tecidos son un conxunto de células similares coa mesma orixe e función (o muscular, o nervioso) - ór- ganos : conxunto de tecidos con funcións concretas (corazón, ril…) - sistemas : conxunto de órganos que realizan funcións independentes (sistema circulatorio…) - aparellos : conxunto de órganos que realizan unha mesma función (aparello dixestivo…)

6) poboación : conxunto de individuos da mesma especie que comparten un espacio e un tempo determinados. As poboacións únense constituíndo comunidades.

7) ecosistema : é o conxunto de biocenose (formada polas poboacións e os factores ambientais bióticos) e biotopo (engloba o medio, o substrato e os factores ambientais abióticos)

                                                                TIPOS DE CÉLULAS
CÉLULA PROCARIOTA (en organismos pluricelulares como as bacterias)

Son as máis primitivas, non teñen núcleo definido e o ADN, que é circular, atópase disperso no citoplasma. Son máis sinxelas (non teñen orgánulos) que as eucariotas, só presentan :

- parede celular : envoltura ríxida que dá forma á bacteria

- membrana plasmática : controla a entrada e saída de nutrientes. Ten unas invaxinacións chamadas mesosomas nos que ocorre a respiración.

- cromosoma bacteriano : molécula circular de ADN que se atopa nunha rexión chamada nucleoide.  

- ribosomas : sintetizan proteínas.

- flaxelos : interveñen na locomoción.

- fimbrias : fixan a bacteria ó substrato.

CÉLULA EUCARIOTA (en uni e pluricelulares coma o glóbulo vermello e hepatocito)

Son as máis evolucionadas, teñen núcleo definido e son máis complexas. Poden ser :

eucariota animal : non ten parede celular nin cloroplastos, ten centriolos, vacúolos pequenos e lisosomas

eucariota vexetal : ten parede, cloroplastos e grandes vacúolos non descubertos, non ten centriolos.  

ORGÁNULOS COMÚNS A CÉLULA ANIMAL E VEXETAL

- membrana plasmática : capa que envolve a célula, permite o intercambio de substancias co exterior.

- núcleo : contén o material xenético (ADN)
- citoplasma : medio acuoso, nel atopamos o citoesqueleto (fibras que interveñen no movemento da célula) e os orgánulos

- retículo endoplasmático : rede de tubos e sacos membranosos. Hai 2 tipos : liso (sintetiza lípidos) e

rugoso (con ribosomas pegados, que sintetiza proteínas)

- aparello de Golgi : conxunto de cisternas aplanadas que acumulan e logo segregan substancias en vesículas.

- vacúolos : vesículas que acumulan substancias.

- mitocondrias : orgánulos alongados con dobre membrana. Participan na respiración celular.

ORGÁNULOS SÓ NA CÉLULA ANIMAL

- centrosoma : formado por dous orgánulos cilindros perpendiculares entre sí (centríolos). Participa na división celular. 

- lisosomas : vesículas que conteñen enzimas. Participan na dixestión da célula.

ORGÁNULOS SÓ NA CÉLULA VEXETAL

- parede celular : formada por celulosa. Presenta unas canles (plasmodermos)

- cloroplastos : orgánulos de dobre membrana que conteñen clorofila. Realizan a fotosíntese.

                                                                    O NÚCLEO CELULAR
O núcleo celular é a estrutura máis voluminosa da célula. Nela atópase o ADN. Partes do núcleo celular :

- envoltura nuclear : dobre membrana que o rodea. Ten poros nucleares que permiten o intercambio de substancias.

- nucleoplasma : líquido do interior do núcleo

- nucléolo : corpúsculo esférico. Intervén na formación de ribosomas.

- cromatina : é o ADN. Aparece na célula en repouso. Condénsase e forma os cromosomas cando a célula se divide.

                                                                            OS CROMOSOMAS
Os cromosomas son estruturas filamentosas constituídas por ADN e proteínas, aparecen durante a división celular por compactación da cromatina. Hai 4 tipos : - metacéntricos (centrómero situado no medio) – submetacéntricos (centrómero desprazado a un extremo) – acrocéntricos (centrómero moi desprazado a un extremo) - telocéntricos (centrómero nun extremo)

TIPOS DE CÉLULAS POLO NÚMERO DE CROMOSOMAS

- haploides (n) : teñen 1 lote de cromosomas (espermatozoides e óvulos, teñen 23 cromosomas)

- diploides (2n) : teñen 2 lotes de cromosomas (glóbulo vermello, teñen 46 cromosomas)

                                                                       O CARIOTIPO
O cariotipo é o conxunto de cromosomas dunha especie. Nun cariotipo distinguimos :

- heterocromosomas (cromosomas sexuais) : determinan o sexo, XX nas mulleres e XY nos homes.

- autosomas : resto de cromosomas

                                                                          O CICLO CELULAR
O ciclo celular é o tempo que transcorre desde que unha célula se forma ata que se divide orixinando dúas células fillas. Ten 2 fases :

- interfase (fase de non división) : fase de maior duración, nela a célula medra. Ó final desta fase duplícase o ADN.

- fase M (fase de división) : de duración curta. Fanse visibles os cromosomas. Divídese o núcleo (mitose) e o citoplasma (citocinese)

                                             A DIVISIÓN CELULAR : MITOSE E CITOCINESE 
Na división celular a célula nai divídese en 2 células fillas con idéntico número de cromosomas que a célula nai.  

MITOSE : división do núcleo. Previamente tense que duplicar o ADN e o centrosoma. Consta de 4 fases :

- Profase : Comeza a constituírse o fuso acromático.  

- Metafase : Fórmase a placa ecuatorial e os cromosomas adhírense ás fibras do fuso acromático.
- Anafase : As cromátidas irmás de cada cromosoma sepáranse e van a polos opostos da célula.
- Telofase : reaparece o nucléolo e comeza a formarse a membrana nuclear. Desaparece o fuso acromá-

tico e os cromosomas descondénsanse. Ao final desta fase divídese o citoplasma.

CITOCINESE : división do citoplasma e repartición dos orgánulos entre 2 células fillas. Nas células animais realízase por estrangulación e nas vexetais fórmase un tabique de celulosa (fragmoplasto)

A MEIOSE

A meiose é un tipo de división reducional dunha célula nai (2n) en 4 células haploides (n), coa metade do contido de ADN que a célula proxenitora. Estas células son xeneticamente diferentes entre si e distintas á célula nai. A meiose prodúcese nas gónadas e fórmanse os gametos (espermatozoides e óvulos). Estas células son haploides (n). ( a célula n ten 23 cromosomas (home) – célula 2n ten 46 cromosomas)

FASES DA MEIOSE

1ª DIVISIÓN : redúcese á metade o número de cromosomas :

- profase I : fanse visibles os cromosomas, os homólogos intercambian fragmentos de ADN (sobrecruzamento) así as células fillas son diferentes á nai.

- metafase I : os cromosomas homólogos dispóñense por parellas no ecuador da célula.

- anafase I : os cromosomas homólogos migran ós polos da célula.

- telofase I : fórmanse dúas células fillas (n), coa metade de cromosomas da célula nai.

2ª DIVISIÓN : é unha mitose normal. Consta de 4 fases : profase II, metafase II, anafase II, telofase II

IMPORTANCIA DA MEIOSE : asegura que o número de cromosomas se manteña constante xeración tras xeración e asegura a variabilidade xenética da descendencia grazas ao intercambio de información que ocorre entre cada parella de cromosomas homólogos.

GAMETOXÉNESE : proceso de formación dos gametos, producense por meiose. Hai 2 tipos : espermatoxénese (formación de espermatozoides) e ovoxénese (formación de óvulos)

                                                         DIFERENZAS ENTRE MITOSE E MEIOSE  

MITOSE : prodúcese nas células somáticas – ocorre unha división e fórmanse 2 células – as células son idénticas xeneticamente entre si e á célula nai. Non hai intercambio de información – as células fillas teñen os mesmos cromosomas que a nai.  

MEIOSE : prodúcese nas células xerminais (gametos) – ocorren 2 divisións e fórmanse 4 células – as células son diferentes entre si e diferentes á célula nai. Hai intercambio de información durante o sobrecruzamento da profase I – as células fillas teñen a metade de cromosomas que a nai.