RESUMEN TEMA 1 DE GALEGO 3º ESO : O LÉXICO DO GALEGO, DA PALABRA Á ORACIÓN, REGRAS XERAIS DE ACENTUACIÓN, O XORNALISMO, ORIXE E FORMACIÓN DO GALEGO, HISTORIA DA LITERATURA GALEGA

O LÉXICO DO GALEGO

• O léxico é o conxunto de palabras que compoñen unha lingua. O léxico do galego foise conformando e modificando, desde a súa orixe, ao longo dos séculos: unhas palabras desapareceron (arcaísmos :

britador), outras permaneceron (pero con cambios : coello) e outras novas incorporáronse (tenis).

 DA PALABRA A ORACIÓN

• As unidades morfosintácticas son o monema (unidade máis pequena con significante e significado: nen- + -a), a palabra (formada por monemas: nena), a frase (formada por palabras: a nena) e a oración (formada por frases: A nena dorme.)

• O signo lingüístico xorde da unión de dúas partes diferentes pero inseparables : o significante (conxunto de sons que configuran a imaxe acústica do signo) e o significado (concepto ou idea que evocan eses sons). O signo lingüístico pode ser biplánico, arbitrario e articulado.

• Hai dous tipos de monemas básicos: lexemas e morfemas.

Na palabra nenas, o lexema achega o significado básico e invariable da palabra (nen-, ‘humano novo’ ) e os morfemas ofrecen o significado gramatical de xénero (-a‘feminino’) e de número (-s‘plural’).

• Os morfemas poden ser independentes (que, en...) ou dependentes (constitutivos : nena; facultativos : casiña; derivativos : posguerra, coruñes).

  REGRAS XERAIS DE ACENTUACIÓN

• As palabras agudas levan acento gráfico cando acaban en -n, -s, -ns ou vogal (atún, compás, limóns

 avó). As palabras graves levan acento gráfico cando rematan en consoante diferente de -n, -s ou ns

(cáliz, tórax, cónsul). As palabras esdrúxulas levan sempre acento gráfico (médico, matemáticas).

 O XORNALISMO

• Os xéneros periodísticos poden ser de información (noticia, reportaxe...), de opinión (artigo de opinión, carta ao director...) e mixtos (crónica, entrevista...). A linguaxe periodística caracterízase por ser sinxela, concisa e obxectiva.

 ORIXE E FORMACIÓN DO GALEGO

• Fases da formación da lingua galega: substrato (linguas prerromanas: berce, lama, A Coruña, carballo, toxo, laxe, croio, Breogán, Brandán, billa...), romanización

(o latín, base da nosa lingua: can, porta, falar, lobo, fiestra, pé, mazá, ourense, Lugo, Claudia, Laura, eu, ti,o, as, un, alto, cheo, xantar, amar, aquí, agora, nunca...) e superestrato (linguas xermánicas e árabe : frecha, agasallo, Allariz, Carlos, Elvira, sopa...; xinete, azucre, Sada, Rábade, Fátima, Azucena, almirante, alfombra, aceite...).

 HISTORIA DA LITERATURA GALEGA

• Distinguimos seis períodos na historia da literatura galega: A literatura medieval (sécs. XII-XIV), Os Séculos Escuros (sécs. XV - XVIII), Século XIX (Rexurdimento), Primeiro terzo do século XX, De 1936 a 1975 e A nosa literatura actual.